درمان اختلال دیس پارونیا | علل و تاثیر آن بر رابطه جنسی
آموزش مسائل جنسی ، همه چیز درباره اختلال مقاربت دردناک در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.
مراحل یک رابطه زناشویی ، درمان اختلال دیس پارونیا
دیس پارونیا؛ دردی که رابطه زناشویی را مختل می‌کند
دیسپارونیا یا مقاربت دردناک اصولا عارضه‌ای است که زنان را گرفتار می‌کند، اما گاهی در مردان هم رخ می‌دهد. در اغلب موارد علل مقاربت دردناک، حتی که اگر مدت‌ها طول کشیده باشد، قابل‌برطرف کردن هستند، اما ممکن است پس از اینکه علت اولیه بیماری برطرف شد، فرد با توجه به تجربیات قبلی همچنان احساس درد کند.
مقاربت دردناک عارضه شایعی است و تا یک‌پنجم زنان زمانی در طول زندگی‌شان ممکن است دچار آن شوند. در اغلب موارد دیسپارونیا یک علت جسمی اولیه وجود دارد و باید پیش از آنکه این عارضه را به عوامل روانی نسبت داد، آن را برطرف کرد. واژینیسموس، شکل شدید مقاربت دردناک است که ناشی از انقباض ناخودآگاه عضلات کف لگن است.
گرچه تصور بر این است که آمیزش جنسی باید تجربه‌ای لذت‌بخش باشد، ممکن است به تجربه‌ای دردناک تبدیل شود.
حقیقت این است که آمیزش جنسی برای همه زنان در همه اوقات لذت‌بخش و بدون درد نیست. در واقع بسیاری از زنان در نقطه‌ای از زندگی‌شان به علت‌هایی بسیار معمولی ممکن است آمیزش دردناک را تجربه کنند. این عارضه که «دیسپارونیا» نام دارد به این صورت تعریف می‌شود: داشتن درد تناسلی مداوم یا عودکننده که درست پیش از آمیزش جنسی، حین آن یا پس از آن رخ می‌دهد و باعث ناراحتی فرد می‌شود.
درمان‌هایی وجود دارند که می‌توانند به برطرف شدن یا کاهش این مشکل شایع کمک کنند. پژوهشگران تخمین می‌زنند از هر ۵ زن، ۱ نفر درد تناسلی درست پیش از آمیزش، حین آن یا پس از آن را تجربه می‌کند اما محل درد و میزان تکرار آن میان زنان بسیار متفاوت است.
شدت آمیزش دردناک
آمیزش دردناک ممکن است شدت یا مکان‌های متفاوتی داشته باشد، ازجمله:
احساس درد با هر دخولی حتی هنگام گذاشتن تامپون
احساس درد تنها هنگام آمیزش در شرایطی خاص
درد جدید پس از دوره قبلی آمیزش جنسی بدون درد
درد سطحی (در دهانه ورودی دستگاه تناسلی)
درد عمیق در دستگاه تناسلی هنگام آمیزش
احساس سوزش یا درد مبهم
اما اغلب زنان مبتلا به دیسپارونیا از درد سطحی هنگام دخول شکایت می‌کنند.
علت‌های آمیزش دردناک
علل آمیزش دردناک برحسب محل احساس درد، درد سطحی یا عمیق، متفاوت است. علل درد سطحی (هنگام دخول): هنگام دخول به علل متفاوتی ممکن است رخ دهد، ازجمله:
۱) لغزندگی ناکافی: این عارضه اغلب به علت نوازش ناکافی پیش از آمیزش است. همچنین به طور شایعی پس از یائسگی، پس از زایمان یا هنگام شیردهی از پستان به علت افت هورمون استروژن ممکن است لغزندگی واژن به میزان کافی ایجاد نشود. برخی داروها که میل یا برانگیختگی جنسی را مهار می‌کنند، می‌توانند لغزندگی واژن را نیز کم کنند و به آمیزش جنسی دردناک منتهی شوند، ازجمله برخی داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد فشارخون، داروهای آنتی‌هیستامین و برخی قرص‌های پیشگیری از بارداری.
۲) آسیب، تحریک، ضربه: آسیب‌ها و جراحت‌های ناشی از حوادث، جراحی لگن، اپیزیوتومی یا ناهنجاری‌های مادرزادی
۳) التهاب، عفونت یا اختلال پوستی: عفونت در ناحیه تناسلی یا مجاری ادراری می‌تواند آمیزش را دردناک کند. اگزما یا سایر مشکلات پوستی ناحیه تناسلی نیز می‌تواند این عارضه را ایجاد کند.
۴) واکنش به فراورده‌های پیشگیری از بارداری: واکنش آلرژی(حساسیت) به فوم‌ها، ژل‌ها یا لاتکس ممکن است در زنان رخ دهد. همچنین اگر وسایل پیشگیری از بارداری مانند دیافراگم یا کلاهک گردن رحم درست اندازه نشده باشد، می‌توانند درد ایجاد کنند.
۵) واژینیسموس: انقباض و گرفتگی غیرارادی عضلات دیواره واژن ممکن است تلاش برای دخول را بسیار دردناک کند.
احساس درد هنگام دخول همچنین ممکن است ناشی از عارضه‌ای به نام «وستیبولیت» باشد. این عارضه که علت آن دقیقا معلوم نیست به صورت احساس سوزش یا مورمور شدن در مدخل واژن بروز می‌کند.
علل درد عمیق
درد عمیق معمولا هنگام دخول عمیق رخ می‌دهد و ممکن است در برخی از وضعیت‌های بدنی هنگام آمیزش شدیدتر شود. علت‌های درد عمیق شامل این موارد می‌شود:
۱) برخی بیماری‌ها: فهرست بلندی از بیماری‌ها شامل آندومتریوز، بیماری التهابی لگن، افتادگی رحم، رحم به عقب برگشته، فیبروم‌های رحم، التهاب مثانه، نشانگان روده تحریکپذیر، هموروئید و کیست‌های تخمدانی ممکن است درد عمیق هنگام آمیزش ایجاد کنند.
۲) عفونت‌ها: هر عفونتی در گردن رحم، رحم یا لوله‌های رحم ممکن است باعث درد عمیق هنگام آمیزش شود.
۳) درمان‌های جراحی و دارویی: جوشگاه‌های به‌جامانده از جراحی‌هایی که در ناحیه لگن انجام شده‌اند، ازجمله رحم‌برداری ممکن است باعث مقاربت دردناک شوند. به‌علاوه درمان‌های سرطان شامل پرتوتابی و شیمی‌درمانی باعث تغییراتی در بافت‌ها می‌شوند که آمیزش جنسی را دردناک می‌کنند.
عوامل عاطفی زمینه‌ساز آمیزش دردناک
عواطف عمیقا با فعالیت جنسی درآمیخته هستند و ممکن است در هر نوع درد جنسی نقشی داشته باشند. موارد زیر از جمله عوامل عاطفی موثر در آمیزش دردناک هستند:
مشکلات روانی: اضطراب، افسردگی، نگرانی در مورد ظاهر جسمی، ترس از صمیمیت و نزدیکی یا مشکلات در روابط زن و شوهر ممکن است با کاهش میزان برانگیختگی جنسی در زن باعث ناراحتی یا درد هنگام آمیزش شوند.
استرس: عضلات کف لگن بسیار به استرس حساس هستند. بنابراین استرس می‌تواند به آمیزش دردناک بینجامد.
سابقه آزار جنسی: اغلب زنان مبتلا به مقاربت دردناک سابقه آزار جنسی ندارند، اما اگر زنی مورد آزار جنسی قرار گرفته، این واقعه ممکن است در ایجاد این عارضه نقش داشته باشد.
گاهی اوقات مشکل است با اطمینان گفت عوامل روانی باعث آمیزش دردناک شده‌اند. درد اولیه به هر علت ازجمله علل جسمی، ممکن است به ترس از بروز مجدد آن بینجامد، درنتیجه زن نمی‌تواند حین آمیزش آرامش عضلانی داشته باشد و خود این امر به درد بیشتر منتهی می‌شود. مانند بسیاری از دردهای دیگر در بدن، ممکن است زن به محافظت از ناحیه دردناک و اجتناب از فعالیت‌هایی که با درد همراه‌اند، گرایش پیدا کند.
اقدامات تشخیصی
شرح‌حال پزشکی: شروع درد، مکان درد، شدت درد، ارتباط درد با وضعیت‌های متفاوت قرارگیری بدن هنگام آمیزش، سوابق جنسی سوابق جراحی و زایمان‌ها.
معاینه لگنی: در معاینه لگنی نشانه‌های تحریک پوستی، عفونت و مشکلات آناتومیک بررسی می‌شود. همچنین ممکن است معاینه واژن با اسپکولوم انجام شود.
سونوگرافی یا لاپاراسکوپی: ممکن است لازم باشد برای دیدن اندام‌های لگنی سونوگرافی یا لاپاراسکوپی انجام شود.
چطور درد جنسی را برطرف کنیم؟
آمیزش دردناک یا دیسپارونیا را در گذشته‌ها عمدتا یک مشکل روانی می‌دانستند که نیاز به روان‌درمانی دارد اما امروزه این دیدگاه را کنار گذاشته‌اند. پژوهشگران، بسیاری از علل آمیزش دردناک را شناخته‌اند و توصیه آنها به یک درمان چندجانبه و فراگیر است. درمان به علت زمینه‌ساز درد بستگی دارد.
علاوه این، ممکن است بتوان با ایجاد تغییراتی در شیوه آمیزش درد را به حداقل رساند:
تغییر وضعیت هنگام آمیزش: اگر درد در وضعیت بدنی خاصی هنگام آمیزش احساس می‌شود، ممکن است با تغییر دادن آن و امتحان وضعیت‌های دیگر کاهش پیدا کند.
برقراری ارتباط با همسر: صحبت کردن زن‌وشوهر با یکدیگر درباره حس‌های خوب یا بدشان هنگام آمیزش سودمند است. کندتر کردن آمیزش هم ممکن است به کاهش درد کمک کند.
نوازش پیش از آمیزش: نوازش طولانی‌تر پیش از آمیزش به ایجاد لغزندگی طبیعی واژن کمک می‌کند. به تاخیر انداختن دخول تا هنگامی که حداکثر برانگیختگی ایجاد شده نیز ممکن است به کاهش درد کمک کند.
استفاده از لغزنده‌‌کننده‌ها: مواد لغزنده‌کننده موجود در بازار شامل نرم‌کننده‌های با پایه آب یا با پایه سیلیکون ممکن است آمیزش جنسی را راحت‌تر کند. البته باید توجه داشت لغزنده‌‌کننده‌های حاوی گلیسیرین ممکن است در برخی زنان زمینه‌ساز عفونت قارچی شوند.
درمان‌های دارویی و غیردارویی
رفع عامل زمینه‌ای: اگر عفونت، یک عارضه پزشکی خاص باعث درد شده، درمان آن ممکن است درد را برطرف کند. اگر مصرف دارویی باعث مشکل در لغزندهسازی واژن شده، کنار گذاشتن آن ممکن است مشکل را حل کند.
درمان با استروژن: در اغلب زنان پس از سن یائسگی، دیسپارونیا ناشی از مقدار ناکافی لغزندهسازی واژن به علت افت میزان هورمون جنسی استروژن است. در این موارد استفاده از کرم‌ها یا شیاف‌های واژنی این هورمون با تجویز پزشک ممکن است مشکل را برطرف کند.
حساسیت‌زدایی: در این شیوه درمانی به زن آموزش داده می‌شود با انجام تمریناتی برای شل کردن واژن دردش را کاهش دهد. درمانگر ممکن است انجام ورزش‌های کف لگن (تمرینات کگل) یا سایر تمرینات را برای کاهش درد توصیه کند.
مشاوره یا درمان جنسی (سکس‌تراپی): اگر زن برای مدتی طولانی حین آمیزش جنسی احساس درد کرده باشد، ممکن است حتی پس از درمان و رفع علت درد، نسبت به تحریکات جنسی پاسخ عاطفی منفی نشان دهد. اگر به علت آمیزش دردناک، زن‌وشوهر از صمیمیت جنسی پرهیز کرده باشند، ممکن است نیاز به بهبود ارتباط و بازگرداندن صمیمیت جنسی وجود داشته باشد. صحبت کردن با مشاور یا متخصص درمان جنسی می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند.
بالاخره اینکه برخی تغییرات در عادات بهداشتی می‌تواند درد و ناراحتی هنگام آمیزش جنسی را به حداقل برساند. استفاده از شوینده‌های معطر مانند شامپوهای بدن و ژل‌های دوش در ناحیه تناسلی ممکن است علت زمینه‌ساز درد باشد. این فراورده‌ها ممکن است باعث تحریک ناحیه تناسلی و مختل کردن لغزندگی طبیعی آن شوند، به‌خصوص اگر بیش‌ازحد مصرف شوند. از دوش واژن هم باید پرهیز کرد.
وظیفه زن در روابط زناشویی
اختلال جنسی شایعی به نام دیسپارونیا
گاهی مشکلات بین زن و شوهر و مشکلات شخصی‌‌ای که با هم دارند، باعث می‌شود این حالت به وجود آید.
شرم و حیا باعث می‌شود بسیاری از خانم‌هایی که این مشکل را دارند، به متخصص زنان مراجعه نکنند و هرطور هست، با این درد بسوزند و بسازند. البته شاید هم بتوان به آنها حق داد. بسیاری از آنها نمی‌دانند که این مشکل در دنیای پزشکی شناسایی شده و راه‌حل‌هایی برای درمان آن وجود دارد.
آنها نمی‌دانند باید به کدام متخصص یا مشاور مراجعه کنند و هنگام مراجعه چه بگویند و موضوع را چه‌طور مطرح کنند. این‌طور می‌شود که به علت درد غالبا از برقراری ارتباط زناشویی با همسرشان طفره می‌روند و همین، مشکلات خانوادگی‌‌شان را پیچیده‌تر می‌کند و گاهی همین مشکل قابل‌حل باعث از هم پاشیدن کانون خانواده‌ای می‌شود.
در این رابطه با دکتر افتخار، متخصص زنان و عضو هیأت علمی‌دانشگاه علوم پزشکی تهران و کلینیک سلامت خانواده گفتگو کرده‌ایم.
آیا علت درد در هنگام فعالیت زناشویی، کمبود محبت بین زن و شوهر است یا این درد منشا روانی دارد؟
گاهی ممکن است علت درد، روانی باشد. فرد اضطراب دارد یا چیزهایی که برایش تعریف کرده‌اند باعث نگرانی او شده و در نتیجه ناخودآگاه باعث انقباض عضلات کف لگن او می‌شود. این انقباض گاهی می‌تواند آن قدر شدید باشد که درد ایجاد کند. گاهی مشکلات بین زن و شوهر و مشکلات شخصی‌‌ای که با هم دارند، باعث می‌شود این حالت به وجود آید؛ مثلاً زنی شوهرش را قبول ندارد یا مردی زنش را کتک می‌زند؛ خب، ممکن است که این زن دچار درد در زمان نزدیکی شود چون شاید اصلاً نتواند یا نخواهد از شوهرش تبعیت کند.
گاهی اوقات هم مشکلات واژینیسموس وضعیتی است؛ مثلاً فرد در ازدواج اولش مشکلی نداشته اما حالا که بعد از طلاق دوباره ازدواج کرده، با شوهر دوم‌اش نمی‌تواند رابطه‌ای داشته باشد. این‌ها نشان می‌دهد که مسایل روانی مطرح است.
ممکن است علل جسمی هم در این رابطه دخالت داشته باشند؟
بله، این موضوع علل مختلفی دارد که یک سری علل ممکن است مربوط به خود دستگاه تناسلی باشد اما یک سری دردها ممکن است دردهای راجعه، زوجین اعضای بدن باشد یعنی در واقع مشکل در بخش دیگری است اما باعث درد در زمان نزدیکی می‌شود. مهم‌ترین نکته، علت‌شناسی این مشکل و پی بردن به عامل ایجادکننده آن است؛ از عفونت دستگاه تناسلی بگیرید تا جای زخم عمل جراحی، رادیوتراپی در منطقه، حتی در هنگام شیردهی هم به علت کاهش میزان استروژن خون، خشکی واژن اتفاق می‌افتد و می‌تواند باعث بروز درد شود. البته علل خارج دستگاه تناسلی زنانه هم مطرح هستند؛ مثلا سیگار، عدم تناسب وزن زن با همسرش، یبوست مزمن، سندرم روده تحریکپذیر و….
ممکن است این درد در اوایل ازدواج در دوران جوانی وجود نداشته باشد و در سنین میانسالی تازه شروع شود؟
بله؛ سندرمی وجود دارد که خانم‌هایی در سنین میانسالی و خانم‌هایی که نزدیک یائسگی هستند (مثلا ۳۸ یا ۴۰ سال به بالا تا زمان یائسگی که واقعاً علتش ناشناخته است) را مبتلا می‌کند. این خانم‌ها سوزش و احساس خشکی در ابتدای واژن دارند. زمانی که می‌خواهند اقدام به رابطه زناشویی کنند؛ آن خشکی، خیلی دردناک می‌شود و به همین دلیل، درد شدید باعث انقباض شدید عضلات کف لگن می‌شود و در نتیجه فعالیت زناشویی برایشان خیلی سخت و گاهی غیرممکن می‌شود.
با توجه به این فهرست بلندبالای علل که اشاره کردید، برای تشخیص باید چه کار کرد؟
برای تشخیص، فرد باید هم از نظر روانی بررسی شود و هم از نظر جسمی. زن و شوهرهم حتماً باید باهم ویزیت شوند. اولین گام این است که علت مشکل کاملاً مشخص شود. معاینه دقیق، بررسی هورمونی، بررسی عفونت ادراری و یک شرح‌حال خوب و کامل از زوجین و روابط‌شان باید گرفته شود. اینکه زن سابقه اسهال یا یبوست مکرر داشته، بررسی روان‌پزشکی، سابقه جراحی، سابقه مصرف داروها ، سوء‌مصرف مواد مخدر، الکل، سیگار و همه این‌ها را بررسی می‌کنیم و در کنارش اینکه روابط‌شان از اول ازدواج چه طور بوده و در نهایت با توجه به علل ایجادکننده، درمان را برنامه‌ریزی می‌کنیم.
اگر عفونت داشته، عفونت را برطرف می‌کنیم و اگر مشکل هورمونی بوده آن را رفع می‌کنیم. بسیاری از زوج‌ها ممکن است مشکل‌شان عدم آموزش جنسی درست باشد. با کمی‌صحبت، راهنمایی یا وسایل کمکی مشکل‌شان به خوبی حل می‌شود و اگر نیاز به مشاوره‌های روان‌شناسی وجود داشته باشد، به متخصصین مربوط معرفی می‌شوند. آماری که در کشورهای دیگر وجود دارد، نشان داده که تنها نیم تا یک درصد مشکلات آن قدر جدی می‌شود که درمان‌های تکمیلی نیاز دارد.
این درمان‌های دیگر که این گروه اندک به آن نیاز دارند، شامل چه درمان‌هایی است؟
در واژینیسموس‌ها یکی از کارهایی که انجام می‌شود، آموزش شل کردن عضلات است. (این افراد به تدریج یاد می‌گیرند که کدام عضلات را باید شل کنند)، یا استفاده از مشاوره‌های روان‌شناسی و یا تجویز دارو برای کاهش میزان اضطراب در زمان نزدیکی، در آخرین مرحله و زمانی که کارهای دیگر را نمی‌توان انجام داد از ترکیبات بوتولیسم استفاده می‌کنیم که با تزریق آن به عضلات، آنها برای ۶ ماه شل می‌شوند و در این مدت ترس و اضطراب فرد از این رابطه از بین می‌رود.
نکته مهم این است که درمان‌ها باید دونفره باشد یعنی زن و شوهر هردو در برنامه درمانی و مشاوره قرار گیرند. این طور نیست که به خانم نسخه‌ای بدهیم و بگوییم که برود خانه. برای درمان هر دو نفر باید حضور داشته باشند و هر دو همکاری داشته باشند تا نتیجه بگیرند.
دیسپارونیا چیست؟
به هرگونه فعالیت زناشویی که همراه با درد باشد، دیسپارونیا یا فعالیت زناشویی دردناک می‌گویند. درد ممکن است با اولین نزدیکی اتفاق بیفتد که به آن اولیه می‌گویند و یا ثانویه باشد یعنی یک خانمی‌سال‌ها از زندگی زناشویی‌اش بگذرد و در سنین میانسالی دچار این دردها شود. برای تشخیص مشکل اصلی، نوع درد هم مهم است. گاهی ممکن است خانمی بگوید قبل از اینکه فرآیند فعالیت زناشویی شروع شود، درد شروع می‌شود و یا بعضی بیمارها حتی وقتی به آنها نزدیک هم نشده‌اند، احساس درد می‌کنند.
شدت درد هم فرق می‌کند. گاهی چند روز اول بعد از ازدواج شکایت شروع می‌شود و بعد کم‌کم و یا با درمان‌های خیلی ساده رفع می‌شود اما گاهی ممکن است درد آن چنان شدید باشد که اقدامات تخصصی‌تر را لازم داشته باشد.
علل جسمی دیسپارونیا
• عفونت در دستگاه تناسلی (واژینیت)
• عوارض جراحی؛ مثلاً گاهی فرد زایمان داشته و در جای برشی که ایجاد کرده‌اند، ممکن است بعداً حساسیتی ایجاد شود که در رابطه زناشویی دچار درد شود و یا جراحی‌های دیگر. البته زمانی که جراحی مربوط به دستگاه تناسلی است، احتمال ایجاد مشکل بیشتر است؛ مثلاً بعد از جراحی‌ای که به عنوان جراحی افتادگی رحم می‌شناسند.
• رادیوتراپی ممکن است باعث فیبروز و تغییر شکل درقسمت تحتانی دستگاه تناسلی شود. در این موارد نیز نزدیکی ممکن است باعث درد شدید شود.
• در یائسگی زودرس چون ترشح استروژن در بدن کم می‌شود و جریان خون داخل واژن کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه واژن خیلی خشک شده و انعطاف‌پذیری آن کم می‌شود حتی تنگ شده و طول آن نیز کاهش می‌یابد. در این شرایط مراحل آماده‌سازی که در خانم‌ها باید برای رابطه زناشویی اتفاق بیفتد، برای این افراد نمی‌تواند به خوبی صورت بگیرد.
• در شیردهی، مقدار استروژن زنان پایین می‌آید و خانم‌های شیرده، دچار خشکی واژن می‌شوند. در این شرایط نیز مقاربت برای آنها ممکن است دردناک باشد.
• عفونت‌های داخل لگنی می‌تواند باعث ایجاد التهاب در لگن یا چسبندگی شود و نهایتا می‌تواند زمینه ایجاد درد را در زمان فعالیت زناشویی فراهم سازد. چسبندگی ثانویه به جراحی‌های قبلی از دیگر علل آن است حتی مریض در نتیجه جراحی‌های غیر زنان مثل آپاندیسیت یا جمع شدن مایع داخل لوله و التهابی که به دنبال آن ایجاد می‌شود، ممکن است نزدیکی خیلی دردناک داشته باشد.
• عفونت‌های مزمن مثانه
• سندرم روده تحریک‌پذیرو یبوست مزمن
• آندومتریوز؛ بیماری‌ای که در آن بافت داخل رحم به غیر از جای خود، در جای دیگری مثلاً داخل شکم کاشته می‌شود. این بیماری هم باعث چسبندگی خیلی شدید می‌شود. این گروه معمولاً علاوه بر مقاربت، قاعدگی دردناک نیز دارند. بعضی از این افراد ممکن است نازایی نیز داشته باشند. این افراد معمولاً دردهای عمیق در لگن خود احساس می‌کنند.
مقاربت دردناک
درمان اختلال دیس پارونیا | علل و تاثیر آن بر رابطه جنسی
منبع : سلامت / بیتوته / برترین ها
