وسواس در کودکان | علل و راه های کنترل و درمان

بهداشت کودکان ، راه های کنترل و درمان وسواس در کودکان در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.

وسواس در کودکان دو ساله

وسواس در کودکان

آیا راه های تشخیص و درمان وسواس در کودکان را می شناسید؟ اختلال وسواسی جبری (OCD) که به اختصار در عموم به اختلال وسواس نامیده می شود، در کودکان به صورت افکار، احساسات و ترس های نا خواسته بروز پیدا می کند، که به این حالات وسواس گویند. وسواس می تواند منجر به احساس اضطراب در آن ها گردد.

برای رهایی از وسواس و اضطراب، کودک به انجام رفتارهایی گرایش پیدا می کند که به صورت اجبار در می آیند. به این رفتار های اجباری به دلیل آن که باید به یک شکل و ترتیب خاص انجام شود و زمان زیادی ممکن است بگیرند، تشریفات نیز گفته می شود. در ادامه این مقاله نشانه ها، علل و درمان اختلال وسواس در کودکان بحث شده است.

افکار وسواسی در کودکان

وسواس ها ترس هایی هستند که کودک دارای OCD نمی تواند فکر کردن به آن ها را متوقف کند. ممکن است متوجه باشند که افکارش منطقی نیستند، اما همچنان احساس اضطراب را درباره موقعیت های خاص دارند.

نشانه های وسواس در کودکان

این ترس ها و افکار می تواند شامل چندین زمینه شود:
– نگرانی درباره مریضی، آسیب یا مرگ خودشان یا فردی دیگر (نگران از دست دادن مادر، پدر و مبتلا شدن به بیماری های لاعلاج…)

– افکاری درباره حرف های بدی که زدند، افکار بدی داشته اند، یا اشتباهی کرده اند.

– ترس هایی درباره اینکه قانونی را نقض کرده باشند، کاری بدی کرده باشند، یا احساس گناه دارند (نگرانی درباره ی قوانین مدرسه یا خانه و انجام درست آن ها)

– نگرانی درباره تمیزی، کثیفی و میکروب ها

– وسواس درباره صاف بودن اشیا، تقارن و جفت بودن، یا قرار گرفتن دقیق در یک جا (جفت کردن کفش در یک خط و جای مشخص، یکی بودن اندازه ی مدادها و ….)

– افکاری درباره ی اینکه بعضی چیزها خوش شانسی یا بد شانسی می آورند (افکاری درباره ی خوب نبودن بعضی رنگ ها، ارقام، یا اشیاء….)

رفتارهای جبری در کودکان مبتلا به وسواس

آداب و تشریفات (جبری) رفتارهایی هستند که بچه های دارای OCD مکررا آن ها را انجام می دهند و احساس می کنند برای آن که اضطراب ناشی از افکار ناخواسته کاهش پیدا کند حتما باید کاری انجام دهند. OCD کودکان را مجبور می کند که احساس کنند باید آداب و تشریفات را برای آنکه مطمئن بشوند که اشیاء تمیز، امن، سر جا، و درست هستند، انجام بدهند. برای این بچه ها به نظر می آید تشریفات این قدرت را دارند تا از اتفاقات بد جلوگیری کنند.

انواع وسواس در کودکان

از جمله انواع وسواس در کودکان می توان به موارد زیر اشاره داشت :
– شستن و تمیز کردن

– پاک کردن اشیاء، پاک نویس کردن، مجددا انجام دادن کاری، یا مطالعه بارها و بارها یک قسمت
– تکرار یک کلمه، پاراگراف یا سوال بیشتر از آنچه که لازم است.
– وارد شدن و خارج شدن از یک درب به طوری که چندین مرتبه در یک نوبت تکرار می کند.

– چک کردن های مکرر مثل چک کردن قفل بودن در، چک کردن تکالیف خانگی یا روشن و خاموش بودن چراغ
– خوردن، پوشیدن، یا انجام کارها به یک شکل به خصوص
– خواسته ها به یک شکل تکراری باید برآورده شوند
– شمارش و استفاده از ارقام خاصی که خوب هستند و پرهیز از ارقامی که بد یوم می باشند.

کودکان اغلب درباره ی ترس ها و رفتارهایی که OCD مسبب آن ها هستند صحبت نمی کنند. آن ها ممکن است احساس خجالت یا گیجی درباره این افکار و رفتارها داشته باشند و آن ها را تنها برای خود نگه داشته و به اشتراک نگذارند. ممکن تلاش کنند که رفتارهای خود را به صورت مخفیانه انجام دهند و ممکن است نگران باشند که دیگران آن ها را به خاطر وسواس شان دست بیاندازند.

این کودکان احساس ناتوانی در کاهش تمرکز بر وسواسشان دارند و یک حس اجبار برای انجام آن کار دارند تا برای مقابله با اتفاقات بد مقابله کنند. برای بعضی از آنها انجام تشریفات به معنی این است که همه چیز خوب و درست می باشد.

علل ابتلا به وسواس (OCD) در کودکان

در واقع هنوز به طور خاص مشخص نشده که چه چیزی باعث به وجود آمدن آن می شود. تحقیقات تا حدودی عدم تعادل نوروترانسمیتر سروتونین در مغز را دخیل دانسته اند. همچنین می تواند میزان شیوع آن در خانواده های دارای این اختلال نیز بیشتر باشد و همچنین در کودکان دارای اختلال تیک وسواس نیز با احتمال بالاتری می تواند بروز کند. گاهی اوقات وسواس کودکان می توان بعد از یک بیماری بروز کند. همچنین می تواند بعد از یک دوره سخت و استرس زا برای کودک نیز به وجود بیاید. اختلال استرس پس از سانحه نیز ناراحتی است که می تواند بعد از یک حادثه بروز کند.

درمان وسواس کودکان

والدین می توانند با استفاده از روش های درمانی زیر به بهبود وسواس کودک خود کمک کنند:
با فرزندتان درباره این که چه اتفاقی در حال رخ دادن است صحبت کنید. به صورت حمایتی به آن ها گوش دهید و عشقتان را به آن ها نشان دهید. از جملاتی استفاده کنید که در ارتباط با کودکان بیشتر می تواند تاثیر مثبت داشته باشد مثل، من میدونم که تو نگران هستی درباره ی اینکه همه چیز صاف و جفت باشد، و کفش هایت در یک خط قرار بگیرند و من میدانم اگر تو نتوانی این کارها را انجام دهی اضطراب به تو دست می دهد.

وسواس در کودکان چهار ساله

یک وقت ملاقات با متخصص کودکان بگیرید، متخصص کودکان می تواند به شما برای یافتن راه درست کمک کند. در جلسات درمانی کودکتان نقش داشته و شرکت داشته باشید، درباره تمام یاری هایی که والدین می توانند برسانند اطلاعات کسب کنید. برای درمان OCD نیاز به زمان است و فرایند آن باید طی شود.

حمایت بگیرید و آن را انتقال دهید؛ منابع بسیاری برای والدین و خانواده وجود دارد که بتوانند حمایت لازم را برای درمان و مقابله با OCD دریافت کنند. دانستن این که تنها نیستید می تواند به شما برای کنار آمدن با این موضوع کمک کند. به اشتراک گذاشتن موفقیت ها از طرف دیگر والدین می تواند حس امید را در وجود والدین زنده کند. گروه درمانی یکی از این روش ها است.

علت وسواس در کودکان چیست و چگونه درمان می شود؟

وسواس در کودکان به اشکال متفاوت و پیچیده ای بروز می کند که شناخت این نشانه ها توسط والدین می تواند به آنها کمک زیادی کند.

در وسواس برخی افکار، اعمال و گاهی تصاویری مزاحم در ذهن فرد ایجاد می شود که قادر به کنترل آنها نیست. فکر وسواسی فکری است که مدام در ذهن فرد تکرار و سبب اضطراب شخص می شود. اعمال وسواسی به مجموعه رفتارهایی گفته می شود که فرد برای کم کردن فکر وسواسی و اضطراب ناشی از آن انجام می دهد.

افکار وسواسی

نگرانی زیاد درباره رخ دادن اتفاق بد و ناگوار، تکرار کردن کلمات یا عبارات، عدم اعتماد و خودناباوری، تمیز کردن بیش از حد، تکرار چک کردن ها، شستن مرتب دست ها، کندن مو یا پوست، تعدادی از این افکار وسواسی هستند.

افکار و عادت های وسواسی می تواند برای بچه ها بسیار آزاردهنده باشد و باعث استرس و نگرانی آنها شود. گاهی افراد از دلیل وسواس، عادت ها و افکار تحمیلی خیلی آگاه نیستند اما اغلب می ترسند که اگر این عادت را ترک کنند اتفاق بدی رخ دهد یا کنترل ذهنشان را از دست بدهند.

بچه هایی که استرس دارند یا زندگی شان با تغییرات بزرگ و ناگوار مثل استرس امتحان، اختلافات خانوادگی، انزوای اجتماعی یا مصیبت بزرگ همراه بوده است بیشتر دچار مشکل وسواس می شوند. معمولا این کودکان خیلی نگران و آشفته هستند ومی ترسند دیگران فکر کنند آنها دیوانه اند.

علت وسواس در کودکان چیست؟

روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری تاکنون نتوانسته اند علت و زمان دقیق شروع این اختلال را شناسایی کنند، ولی همگی بر این نکته اذعان دارند که عوامل چندی اعم از: وراثت، روش های تربیتی والدین، ویژگی های خانوادگی، نابهنجاری کارکرد سیستم عصبی و آشفتگی های خلقی در بروز این اختلال در کودکان دخالت دارند. اعضای خانواده و مدرسه باید به این نکته توجه کنند که بروز این گونه افکار و اعمال به هیچ عنوان تقصیر کودک نیست و کاملاً با افکار عادی کودک تفاوت دارد.

برای مثال کودکی که فکر باز بودن شیر گاز او را به ستوه آورده است، بارها و بارها با امتحان کردن شیر گاز سعی می کند اضطراب و تشویش خود را کاهش دهد، و یا کودکی که نگران کثیف بودن دست هایش است، ممکن است چندین بار دست های خود را بشوید تا حدی که پوست دست هایش حساس و قرمز شوند، و یا کودکی که از درست بودن مشق ها و امتحانش شدیداً مضطرب است، ممکن است بارها و بارها آن را پاک کند و دوباره بنویسد.

تکرار نشانه وسواس است

بچه های وسواسی ممکن است در رفتار یا نحوه صحبت کردنشان تکرار وجود داشته باشد. برای مثال تکرار جملات، سوال پرسیدن زیاد و گاهی صرف کردن مدت زمان زیادی برای انجام تکالیف در رفتارهایشان دیده شود. بروز رفتارهای وسواسی در کودکان نسبت به بزرگسالان کمی پیچیده تر است به همین دلیل شناخت این نشانه ها می تواند به والدین در تشخیص وسواس در کودکان کمک زیادی کند.

برای مثال بعضی از بچه ها عادت دارند وقتی از خیابان رد می شوند با پا به اتومبیل های اطراف خود ضربه بزنند زیرا تصور می کنند اگر این کار را انجام ندهند به والدین آنها آسیب خواهد رسید. درواقع فکر وسواسی آسیب به والدین خود را به صورت عمل وسواسی یعنی ضربه زدن به اتومبیل نشان می دهد. ممکن است کودک وسواسی تمایل به داشتن تعداد مشخصی مداد داشته باشد. برای مثال ابراز می کند که حتما باید ۴ مداد در جامدادی اش داشته باشد.

چگونه بفهمیم کودک یا نوجوان ما دچار افکار یا رفتار وسواسی شده است؟
آیا آنها وقت زیادی برای انجام کار عادی صرف می کنند: مثل شستن دست یا لباس پوشیدن؟

آیا آنها وقت زیادی برای انجام تکلیف مدرسه صرف می کنند؟
آیا آنها وقت زیادی برای شروع یک کار صرف می کنند؟

آیا آنها کار خود را چند بار چک و بررسی می کنند؟
آیا نگران مرتب کردن و گذاشتن اشیا سر جای خود هستند؟

آیا آنها رفتار خاصی را خیلی تکرار می کنند مثل لمس کردن کلید برق یا دسته در؟
آیا آنها بیش از حد به اعداد و کلمات توجه نشان می دهند؟
آیا به نظم و تقارن خیلی اهمیت می دهند؟

تاثیرات منفی وسواس

وسواس به عزت نفس و خودباوری کودک آسیب وارد می کند و حتی به تدریج خانواده و اطرافیان، کودک را به عنوان یک فرد تنبل و مایه زحمت می شناسند. کودکی که مدت زیادی را با وسواس سپری کرده دوران مهمی از رشد خود را از دست داده است. چون همان طور که می دانید کودکان در هر مرحله ای از رشد خود مهارت های متفاوتی را به دست می آورند و وسواس مانع کسب این مهارت ها در دوره های مختلف رشد کودک خواهدشد.

علاوه بر این، وسواس باعث ایجاد ترس، استرس، خواب ناکافی، افسردگی، احساس خجالت و شرمندگی، بی قراری، مشکلات اجتماعی، میل به تنهابودن، کندی در انجام تکالیف و درنتیجه افت تحصیلی می شود. خیلی وقت ها کودکان وسواسی توسط همسالان خود مورد تمسخر قرار می گیرند و اگر والدین بخواهند رفتار آنها را کنترل کنند این کودکان به پرخاشگری می پردازند.

درمان وسواس

درمان وسواس هم به صورت دارویی و هم به صورت رفتاری و شناختی انجام می شود. از آنجا که وسواس بیماری مزمنی است درمان آن معمولا زمان بر است. بنابراین لازم است والدین در این زمینه صبر و حوصله به خرج دهند. بیماری وسواس به گونه ای است که حتی اگر درمان هم شود بعد از چندسال دوباره بروز می کند.

با وجود این باید نسبت به درمان اقدام کرد چون همان طور که گفتیم این بیماری باعث آسیب رساندن به مراحل رشد کودک می شود. اگر بتوانیم نسبت به اصلاح این رفتار در کودک اقدام کنیم توانسته ایم تا حدودی باعث تقویت اعتماد به نفس او شویم. اگر وسواس در کودکی درمان نشود وی در بزرگسالی به فردی تبدیل خواهدشد که نگراش اضطرابی و وسواسی در او وجود خواهدداشت.

آیا والدین و اعضای خانواده می توانند در درمان کودک وسواسی نقش داشته باشند؟

زمانی که کودکی دچار مشکل وسواس می شود، اطرافیان او باید به این نکته توجه داشته باشند که کودک گناه و تقصیری ندارد. وقتی آنان قصد درمان و بهبودی بیماری کودک را دارند، باید از هر جهت او را مورد حمایت خود قرار دهند. والدین باید سعی کنند آگاهی های خود را در زمینه نوع بیماری فرزندشان بالا ببرند و انتظارات و خواسته هایی در حد توان کودک از او داشته باشند.

آن ها باید بدانند که چنان چه همراه و مشفق کودک باشند، روند درمان او روز به روز تسریع می گردد و رفتارها و افکار آزاردهنده کودک نیز به تدریج از بین خواهند رفت. اطرافیان باید بتوانند کمترین بهبودی کودک را تشخیص دهند و او را مورد تشویق و حمایت خود قرار دهند. در نظر داشته باشید هیچ کودک وسواسی ای بدون داشتن والدینی مضطرب، پریشان و مبتلا به اختلالات عصبی وجود ندارد. تمام اعضای خانواده باید نسبت به این موضوع حساس و هوشیار باشند. آنان باید تا حد امکان شرایط را برای کودک آرام و عادی نگه دارند تا او بتواند مشکلات و سختی های درمان را راحت تر تحمل کند. خانه ای پرتنش و اضطراب هیچ گاه نمی تواند به کودک کمک کند تا با نگرانی و تشویش ناشی از شیوه های درمانگری مقابله نماید.

راه های درمانی وسواس در کودکان

وسواس در کودکان | علل و راه های کنترل و درمان

منابع:
موفقیت
سلامت نیوز
هفته نامه زندگی مثبت / هنر زندگی / بیتوته