دارو در شیردهی | داروهای مجاز و غیرمجاز در دوران شیردهی
زایمان و دوران پس از آن ، نکات مهم مصرف داروها در شیردهی در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.
داروی ضد افسردگی در شیردهی ، دارو در شیردهی
مصرف دارو در شیردهی، لازم است بدانید
هر دارویی که مادر شیرده مصرف میکند جزیی از آن (حدود یک درصد) وارد شیر میشود. مقدار دارویی که از طریق شیرمادر به شیرخوار میرسد بسیار کمتر از آن مقداری است که از جفت به جنین میرسد.
استفاده از دارو در دوران شیردهی بسیار شایع است و مادران در مورد مصرف دارو در این دوران ممکن است اطلاعات و نظرات متفاوتی را از منابع مختلف از جمله پزشکان، داروسازان، ماماها، همسر و همسایهها و یا وسایل ارتباط جمعی در مورد مصرف یا عدم مصرف داروها دریافت نمایند و چه بسا در مواردی بدون آن که خود مایل به قطع شیردهی باشند در اثر توصیههای نادرست اطرافیان، به این عمل اقدام نمایند.
لذا با راهنمایی درست مادران میتوان از بسیاری از تصمیمهای نابجا جلوگیری کرد.
پزشکان نیز وقتی برای مادری که شیر میدهد نسخه مینویسند هرگاه مصرف دارویی را بدون ضرر و لازم بدانند باید در مورد لزوم مصرف و بیضرر بودن آن در دوران شیردهی تاکید نموده و مادر را به ادامه شیردهی تشویق نمایند.
با عوامل اثرگذار بر ایمنی مصرف دارو در دوران شیردهی آشنا شویم
هر دارویی که مادر شیرده مصرف میکند جزیی از آن (حدود یک درصد) وارد شیر میشود. مقدار دارویی که از طریق شیرمادر به شیرخوار میرسد بسیار کمتر از آن مقداری است که از جفت به جنین میرسد.
به طور کلی سه دسته عوامل مهم
۱- مربوط به مادر
۲- مربوط به شیرخوار
۳- مربوط به دارو
دراین زمینه دخالت دارند.
عوامل مربوط به مادر
-متابولیسم کلیه و کبد مادر
-دوز دارو و مدت درمان
راه مصرف
کارکرد مناسب کلیه و کبد مادر، غلظت دارو را درسرم کاهش میدهد و برعکس عواملی نظیر حاملگی که دفع یا متابولیسم دارو را در مادر کاهش میدهند، موجب افزایش مقدار دارو در سرم میگردد.
دوز و مدت زمان مصرف دارو هم مؤثر است. استفاده از داروهایی که حتی ممنوعیت مصرف دارند مانند مواد رادیواکتیو ممکن است با دوز کم و مدت کوتاه مصرف فقط با قطع کوتاه مدت تغذیه با شیرمادر همراه باشند.
جذب و دسترسی از راه دهان نیز نقش بسیار مهمی دارد به عنوان مثال داروهایی که از طریق خوراکی قابل جذب نیستند و باید حتماً به مادر تزریق شوند مانند انسولین، آنتی بیوتیکهای آمینو گلیکوزید و سولفات منیزیم گرچه ممکن است در شیرمادر ترشح شوند اما چون در دستگاه گوارش شیرخوار جذب نمیشوند لذا اثر کمتری بر شیرخوار میگذارند.
عوامل مربوط به شیرخوار
سن شیرخوار: هرچه سن شیرخوار به دوران نوزادی (یک ماه اول زندگی) نزدیکتر باشد تأثیر داروی دریافت شده بیشتر است.
متابولیسم کبد و کلیه شیرخوار: نارسی یا اختلالات این دو عضو سبب تجمع بیشتر دارو در شیرخوار میشود. توان متابولیسم دارو در شیرخواران نارس، کم وزن و بیماراز شیرخوار طبیعی کمتر است.
حجم مصرفی شیر مادر: هر چه مقدار شیر مصرف شده بیشتر باشد داروی بیشتری هم به شیرخوار میرسد.
بیضرر بودن دارو برای شیرخوار: داروهایی که در دوران نوزادی و شیرخواری تجویز میشوند و بیضرر هستند، مادر شیرده نیز میتواند مصرف نماید.
کدام داروها بیضرر هستند؟
مصرف اکثر داروها مانعی برای شیردادن نیستند و هرگاه ضرورت مصرف آنها توسط پزشک تأیید شود مادر میتواند ضمن استفاده از دارو به شیردهی هم ادامه دهد که نمونههایی از آن عبارتند از: استامینوفن، مسکنهای ساده، داروهای ضد فشارخون، داروهای ضد دیابت، داروهای قلبی و آنتی هیستامینها به مقدار معمولی و مدت کوتاه همچنین اکثریت قریب به اتفاق آنتی بیوتیکها و داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج.
در برخی موارد نیز باید مادر به شیردادن ادامه دهد ولی شیرخوار تحت نظر قرار گیرد و به هرگونه وضعیت غیرعادی او توجه شود مانند استفاده از سولفامیدها.
داروها و موادی که مصرفشان دردوران شیردهی ممنوع است و یا به عبارت دیگر در صورت لزوم مصرف، شیردهی باید قطع شود بسیار اندک و از چند قلم تجاوز نمیکنند.
چنانچه مادر نیاز حتمی به مصرف کوتاه مدت این داروها داشته باشد و پزشک متخصص مربوطه تاکید بر استفاده ازآنها بنماید واین داروها بدون جایگزین باشند مادر میتواند پس از قطع دوره درمان به شیردهی ادامه دهد ولی برای جلوگیری از خشک شدن شیر، در طول مدت مصرف این داروها، مرتباً شیرش را بدوشد و دور بریزد.
عوامل مربوط به دارو
میزان حلالیت در آب و چربی، اتصال دارو به پروتئین، اندازه مولکول دارو، میزان جذب از راه خوراکی، سمیت غیروابسته به دوز، تاثیردارو بر حجم شیرمادر، همه از عوامل دارو به حساب میآیند مثلاً مولکولهای درشت دارو فقط در صورت محلول بودن در چربی وارد شیر میشوند و یا آنها که به پروتئین میچسبند کمتر وارد شیر میشوند.
این داروها به سه دسته تقسیم میشوند
۱- داروهای ضد سرطان و مهارکنندههای سیستم ایمنی
۲- داروهای رادیواکتیو که برای درمان مصرف میشوند (در مورد داروهای رادیواکتیو که برای تشخیص بیماریها استفاده میشود، طول مدت منع شیردهی بستگی به دوز و نوع ماده مصرفی دارد و از ۵ ساعت تا ۱۴ روز متفاوت است.
مثلاً در موردید ۱۳۱، تا دو هفته ذکر شده است که جهت تداوم شیردهی لازم است در این مدت مادر شیر خود را مکرر بدوشد و دور بریزد تا پس از مدت گفته شده بتواند شیردهی را ادامه دهد.
قبل از تجویز این مواد نیز مادر میتواند به دفعات شیر خود را بدوشد و برای تغذیه شیرخوار ذخیره نماید تا در مدت کوتاهی که نباید کودک را شیر بدهد از شیرهای دوشیده شده برای تغذیه او استفاده نماید).
۳- سوء مصرف داروها، اعتیاد دارویی و مخدرها شامل: آمفتامین، کوکائین، هروئین و فنسیکلیدین که باید مادر را تشویق به ترک اعتیاد نمود. مادرانی که برای ترک اعتیاد از متادون استفاده میکنند میتوانند به شیردهی خود نیز ادامه دهند.
به طور کلی با توجه به فواید فراوان شیرمادر، اگر مادر در دوران شیردهی نیاز به مصرف دارو داشته باشد باید آن را با نظر پزشک آگاه، مطلع و معتقد به اهمیت تغذیه کودک با شیرمادر، مصرف نماید.
بهتر است مصرف دارو را به بعد از اتمام یک وعده شیردهی و قبل ازیک خواب طولانی مدت شیرخوارموکول نمود تا مقدار دارو در شیرمادر به حداقل رسیده باشد.
داروهای مجاز و غیر مجاز در شیردهی
پرسش: رژیم لاغری باقرص متفورمین و فلوکستین درزمان شیردهی ایا بر روی نوزاد تاثیر دارد؟
پاسخ: ما با مصرف هر گونه مکملی بدون توصیه ی پزشک مخالفیم به ویژه برای مادران شیرده بهتر است با رژیم غذایی مناسب به وزن مناسب برسید. مکمل ها کوتاه اثر هستند و دارای عوارض جانبی بسیار.ممکن است به ظاهر در افزایش یا کاهش وزن موثر باشند اما به محض قطع کردن آنها وضعیت دوباره به حالت قبل باز می گردد.بهتر است بعدا از اینکه دوران شیر دهی تان تمام شد یا کودکتان یک ساله شد و با غذاهای تکیلی هم علاوه بر شیر مادر تغذیه شد اقدام به لاغری با رزیم غذایی صحیح بنمایید.
مصرف دارو در شیردهی
تاثیر دارو بر شیر مادر چگونه است ؟
آیا باید در زمان مصرف هر نوع دارو، شیردهی را قطع کرد؟
اکثر داروهای مصرفی کم و بیش در شیر مادر ترشح می شوند، ولی این مطلب به معنای قطع شیردهی در زمان مصرف دارو نیست، چون مزایای شیر مادر برای کودک آنقدر زیاد است که بهتر است فقط در زمان مصرف چند داروی خاص ( که نام آنها را ذکر خواهیم کرد ) شیردهی را قطع کرد. به ندرت(۱-۲ درصد) ممکن است سطح دارو در شیر مادر بالاتر از مقدار آن در سرم او باشد، پس امکان مسمومیت دارویی تقریباً غیر ممکن است.
داروهای مجاز در شیردهی :
الف – داروهای قلبی و ضد فشار خون:
(digoxin) دیژوکسین در پلاسمای شیر خواران یافت نمی شود حتی اگر مادر آن را به مدت طولانی مصرف نماید.دیورتیک ها را می توان بدون محدودیت در دوران شیردهی مصرف کرد.
ب – بیماری های عفونی و مصرف آنتی بیوتیک ها:
مصرف کلیهآنتی بیوتیک ها (ضد میکروبی، ضد قارچی و حتی ضد ویروسی) در دوران شیردهی مجاز است زیرا مقدار بسیار کمی از این داروها در شیر مادر ترشح می شوند و مدت مصرف آنها هم اصولاً کوتاه مدت و بیشتر از ۱۴- ۱۰ روز نیست. تنها یک استثناء وجود دارد و آنمترونیدازول است که اگر به صورت دوز قوی مصرف شود، باید شیردهی را به مدت ۲۴ ساعت متوقف کرد. سپس شیر را دوشید و بیرون ریخت. ادامه شیردهی بعد از این مدت مانعی ندارد.
ج- تشنج مادر و مصرف داروهای ضد تشنج :
داروهای ضد تشنج و ضد هیجان، کم و بیش در شیر مادر و در نتیجه در پلاسمای شیرخوار یافت می شوند. بنابراین اگر این داروها بعد از آخرین شیردهی در شب مصرف شوند و شیرخوار تا صبح از شیر مادر استفاده نکند، مقدار دارویی که هنگام صبح در شیر مادر یافت می شود، ناچیز و برای شیرخوار بی ضرر است.
دـ- بیهوشی مادر و داروهای مسکن:
داروهای بیهوشی استنشاقی مانع شیردهی نیستند؛ یعنی اگر مادر شیردهی توسط این داروها بیهوش شود، به راحتی می تواند ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از هوش آمدن، به نوزاد خود شیردهد. در مورد بیهوشی برای عمل سزارین، حداکثر ۶ ساعت بعد از عمل و به هوش آمدن مادر می توان نوزاد را شیر داد.
مسکن های قوی نظیر کدئین و مرفین را می توان پس از زایمان و اعمال جراحی مصرف نمود و نوزاد را نیز با شیر مادر تغذیه نمود. مسکن های معمولی مانندآسپیرین و استامینوفن با دوزهای معمولی در شیردهی ممنوع نیستند.
داروهای ضد سرما خوردگی و ضد احتقانی دستگاه تنفسی فوقانی وآنتی هیستامین ها نیز همین گونه هستند .
ه- داروهای تیروئیدی:
این داروها را به راحتی می توان برای مادر شیرده تجویز نمود (عصاره تیروئید- ال تیروکسین و حتی پروپیل تیوراسیل). فقط برای احتیاط بهتر است هر چند مدت یک بار تست های تیروئیدی را در شیرخوار انجام داد.متی مازول را به مادر شیرده نباید داد.
و- سیگار و عوامل آلوده کننده محیط:
اثرات سوء دود سیگار بر روی شیرخوار برای همگان واضح و روشن است، در نتیجه نیازی به تکرار ندارد. البته بایستی اضافه کرد مادرانی که زیاد سیگار می کشند، موفق به شیردهی خوب و همیشگی نخواهند شد. ظاهراً مواد مضری در سیگار وجود دارد که به مقدار بسیار ناچیزی در شیر ترشح می شوند.
انسولین و هپارین موادی هستند که در شیر مادر ترشح نمی شوند، در نتیجه مصرف آنها در شیردهی مانعی ندارد.
داروهائی که مصرف آن در دوره شیر دهی توسط مادر قدغن است
مسکن های مجاز در شیردهی
شیر مادر باید قطع شود
سیکلوفسفامید موجود دراین داروها باعث کم کاری مغز استخوان در نوزاد می شود. مصرف سایر داروهای ضد سرطانی به طور تئوریک ممنوع شده است
دارو های ضد سرطانی
به مادر شیرده نباید تجویز کرد
باعث کاهش ترشح پرولاکتین و در نتیجه کاهش ترشح شیر مادر می شود
بروموکریپتین
شیر مادر باید قطع شود (۱۴- ۷ روز)
جذب آن توسط تیروئید شیرخوار، ممکن است باعث کم کاری تیروئید شود
ید رادیواکتیو
شیر مادر باید قطع شود، مگر آنکه مزایای تغذیه با آن بر ضررهای دارو برتری داشته باشد
غلظت آن در شیر مادر کمتر از غلظت سرمی مادر است. لذا غلظت سرمی آن در شیر خوار زیاد خواهد بود
لیتیوم
شیر مادر باید قطع شود (بهتر است از پروپیل تیوراسیل استفاده شود)
غلظت آن در شیر مادر با سرم او مساوی است و ممکن است باعث کم کاری تیروئید شیرخوار شود
متی مازول
شیر مادر یا مصرف دارو قطع شود
مقادیر کمی در گلبول های قرمز و سرم شیرخوار یافت شده است
ترکیبات طلا
عوامل موثر در کاهش ترشح شیر مادر :
۱- نگرانی ها و استرس های مختلف (کاهش جهش شیر به علت کاهش اکسی توسین۱)
۲- خستگی، کم خوابی، کمبود غذایی و کم آبی.
۳- استروژن.
۴- آتروپین.
محرک ها و کمک کننده های ترشح شیر مادر:
۱- آرامش و استراحت بیشتر مادر.
۲- نوشیدن مایعات کافی و مصرف مواد غذایی با ارزش.
۳- مکیدن های مکرر و دلخواه شیرخوار از سینه مادر.
۴- داروهای گیاهی مثل رازیانه، بادیان، جو دوسر، بادام و شبدر.
۵- داروهای شیمیایی: متوکلوپرامید و فنوتیازین ( محرک ترشح پرولاکتین۲ هستند)- اکسی توسین(۲ تا ۳دقیقه قبل از شیر دادن به صورت اسپری در بینی).
*پی نوشت:
۱-oxytocin ( اکسی توسین ) : هورمون مترشحه از بخش خلفی غده هیپوفیز که باعث انقباض عضله رحم و تسریع زایمان می شود. همچنین باعث جهش شیر از سینه مادر می شود.
۲-prolactin ( پرولاکتین): هورمون مترشحه از بخش پیشین غده هیپوفیز که در تکامل غدد سینه و شروع شیردهی نقش دارد و باعث تولید و ترشح شیر از سینه مادر می شود.
تاثیرات دارو در شیردهی
دارو در شیردهی | داروهای مجاز و غیرمجاز در دوران شیردهی
منبع: زندگی آنلاین / تبیان/ نی نی بان