استرس در بارداری | تاثیرات مخربی که اضطراب بر بارداری میگذارد
بارداری هفته به هفته ، تاثیرات استرس در حاملگی در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.
استرس قبل از بارداری ، استرس در بارداری
نشانه‌های استرس در دوران بارداری چیست؟
استرس در دوران بارداری هم مانند استرس در زندگی، نمی‌تواند پیامدهای خوبی در پی داشته باشد. کار، روابط دوستانه، قبض‌ها، کارهای اداری و فشارهای خانوادگی، چیزهایی هستند که در یک دنیای عادی به شما استرس وارد می‌کنند. اما تمام این موارد در زمانی که باردار هستید، بزرگ‌تر به نظر می‌رسند. با در نظر گرفتن تغییرات هورمونی، ادراک رو به رشد شما از زندگی به شدت متفاوت می‌شود و همراه با بدن تغییر می‌کند. حتی مشکلات به ظاهر کوچک ممکن است طاقت فرسا و بزرگ به نظر برسند.
بدتر از همه نگرانی در مورد اضطراب داشتن است که منجر به استرس بیشتری می‌شود. این روند نادرست و ناخوشایند می‌تواند تا شب ادامه پیدا کند. اما آیا استرس در دوران بارداری غیرطبیعی است؟ چگونه می‌توانید علائم هشداردهنده را تشخیص دهید؟
در مصاحبه‌ای با دینش بوگرا از انجمن جهانی روانپزشکان و استاد سلامت روان در موسسه روانپزشکی کالج کینگ لندن درباره راه‌های کاهش استرس در دوران بارداری سوال شد و پاسخ‌های او درباره استرس در دوران بارداری را می‌توانید در ادامه بخوانید.
آیا استرس در دوران بارداری طبیعی است؟
اگرچه در سال‌های اخیر زشت و عیب بودن صحبت کردن درباره سلامت روان کم رنگ‌تر شده و عموم مردم آگاهی بیشتری نسبت به استرس و چالش‌هایی که به ارمغان می‌آورد کسب کرده‌اند، اما زمانی که خودمان استرس را تجربه می‌کنیم، می‌توانیم احساس واقعا متفاوتی داشته باشیم. بوگرا می‌گوید:
تقریبا همه افراد در زمان‌هایی استرس را احساس می‌کنند. استرس در دوران بارداری غیرمعمول نیست. بارداری می‌تواند باعث استرس شما در مورد سلامت و تندرستی کودک، قابلیت شما برای والدین خوب بودن یا توانایی برای سازگاری با شرایط پس از تولد شود. اگر اولین تجربه بارداری شما است یا قبلاً تجربه یک زایمان دشوار را داشته‌اید، این احساسات می‌تواند بیشتر به شما فشار وارد کند و سایر شرایط دشوار که می‌توانند نگرانی‌های عادی را بزرگ‌تر جلوه دهند.
استرس در دوران بارداری ممکن است در اولین بارداری بیشتر باشد یا اگر هم تجربه سقط جنین یا زایمان‌های دشوار داشته باشید، ممکن است استرس بیشتری سراغ شما بیاید. فقدان حمایت اجتماعی، نبود همسر، جمعیت زیاد و فقر می‌تواند استرس در دوران بارداری را بدتر کند. بعضی از افراد ممکن است نگران باشند که آیا به دنیا آمدن کودک روی رابطه آن‌ها با همسرشان تاثیر میگذارد یا نگران زایمان، درد و توانایی خود از برعهده آمدن وظایف بچه‌داری هستند.
تجربه زایمان دشوار در گذشته، استرس، اضطراب و افسردگی ممکن است به نگرانی‌های شما اضافه شود و تغییرات بالقوه در نقش‌ها مانند گرفتن مرخصی یا رها کردن کار ممکن است عوامل دیگری از نگرانی باشند.
نشانه‌های استرس در دوران بارداری چیست؟
وقتی یک زمان مشخص برای انجام کاری داشته باشیم و این زمان رو به پایان است یا با همسرمان جر و بحث داشته‌ایم، بسیار طبیعی است که احساس استرس داشته باشیم. اما چگونه متوجه می‌شویم که استرس ما بیش از حد شده و می‌تواند برای سلامت ذهن ما زیان آور باشد؟
به نشانه‌ها توجه کنید. نشانه‌ها می‌توانند پیش از زیاد‌تر شدن استرس شما، کلید دستیابی به کمک سریع باشد. بوگرا توضیح می‌دهد:
بعضی از نشانه‌ها شامل عدم توانایی در خوابیدن، نگرانی زیاد و دائمی در مورد مسائل بی‌اهمیت و موارد مشابه می‌تواند خلق و خو، خواب، اشتها و تمرکز را تحت تاثیر قرار دهد.
مردم ممکن است احساس کنند که خلق و خوی آن‌ها با توجه به زمان تغییر می‌کند یا احساس ناراحتی، غم و بی‌علاقگی می‌کنند و نمی‌توانند از چیزهایی که برایشان پیش از این لذت بخش بود، لذت ببرند. مادران باردار نیز احساس می‌کنند که قادر به مقابله با این شرایط نیستند، آن‌ها بیش از حد یا خیلی کم می‌خوابند، اشتهای خود را از دست می‌دهند یا پرخوری می‌کنند. همچنین آن‌ها ممکن است دچار احساس بی‌صلاحیتی، زودرنجی یا ناامیدی شوند و بخواهند از دیگران دوری و اجتناب کنند.
اغلب مادرانی که دچار استرس در دوران بارداری می‌شوند احساس گناه و ناامیدی می‌کنند چون آن‌ها فکر می‌کنند که باید خوشحال باشند و این احساس گناه باعث استرس بیشتری می‌شود. بوگرا اضافه می‌کند:
افکار خودآزاری ممکن است یک احساس را نامساعدتر کنند بخصوص اینکه دوران بارداری قرار است یک زمان شاد و خوشحال‌کننده‌ای باشد. علاوه براین، افراد ممکن است علائم فیزیکی مانند تپش قلب، عرق ریختن، به سختی نفس کشیدن، لرزش و … تجربه کنند. به ندرت، افراد ممکن است دچار اختلال اضطراب شوند که منجر به سریع نفس کشیدن و احساس وحشت و هراس می‌شود.
آیا استرس در دوران بارداری به کودک من آسیب می‌رساند؟
با توجه به این که غیرممکن است در نه ماه بارداری دچار هیچ سطوحی از استرس نشوید، لحظات گاه‌گدار نگرانی، به جنین شما آسیب وارد نخواهد کرد. با این حال، تداوم استرس ممکن است بر سیستم ایمنی نوزاد تاثیر بگذارد و مشکلاتی را ایجاد کند. استرس طولانی مدت در دوران بارداری ممکن است بر مغز کودک اثر بگذارد. بنابراین در دوران بارداری باید به دنبال مدیریت استرس خود در بهترین حالت ممکن باشید.
استرس شدید مزمن با مهارت‌های مقابله‌ای ضعیف، می‌تواند تفاوت‌هایی در توسعه مغز ایجاد کند. تایید شده است که استرس منجر به افزایش کورتیزول می‌شود. استرس مزمن ممکن است این سطوح بالا را حفظ و به جنین منتقل کند و کودک را تحت تاثیر قرار دهد. سطوح بالای استرس در دوران بارداری مشکل‌زا است و باید به هر شکلی تلاش کرد تا میزان آن کاهش یابد. بوگرا اضافه می‌کند:
هنگامی که شما باردار هستید، باید در مورد هر دارویی که برای کنترل استرس مصرف می‌کنید مراقب باشید. چون برخی از داروها می‌توانند از جفت عبور کنند و بر جنین تأثیر بگذارند.
اگر احساس می‌کنید که برای کنترل استرس خود به دارو نیاز دارید، بهتر است از پزشک عمومی یا متخصص زنان و زایمان خود برای یافتن دارویی که برای شما مناسب است کمک بگیرید.
چگونه می‌توانم استرس را در دوران بارداری کاهش دهم؟
مهم‌ترین چیز این است که متوجه شوید شما تنها کسی نیستید که در دوران بارداری دچار استرس هستید. شما اولین زنی نیستید که این چنین احساساتی دارد و آخرین هم نخواهید بود. بنابراین مهم است که خیلی زود با استرس مقابله کنید و اجازه ندهید که در طول زمان افزایش یابد. بوگرا می‌گوید:
نگرانی‌ها و دلواپسی‌های خود را با دیگران در میان بگذارید. با دوستان و هر فرد دیگری که می‌توانید اعتماد کنید صحبت کنید.
صحبت کردن با افراد خانواده یا دوستانی که تجربه بارداری داشته‌اند نه تنها آرامش بخش است، بلکه می‌تواند منجر به پیشنهادات عملی و مفیدی شود که به فکر خودتان نرسیده است. ممکن است پیش از باداری، هر زمان که خسته بودید یا روز بدی داشتید، خودتان را به کافئین می‌رساندید. این کار در زمان بارداری توصیه نمی‌شود. در عوض، بوگرا می‌گوید:
مهم است که حالت فیزیکی مناسبی داشته باشیم تا منجر به سلامت روانی خوبی شود.
اگر ممکن است کمی فعالیت‌های جسمی انجام دهید. مثلا قدم زدن به کاهش تنش و ایجاد آرامش در شما کمک می‌کند. همچنین برخی فعالیت‌های آرامش بخش مانند گوش دادن به موسیقی را امتحان کنید. موسیقی به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر به خواب بروید. غذای سالم بخورید، حتی اگر تمایلی به خوردن غذا ندارید، سعی کنید وعده‌های کوچکی از غذا همراه با میوه و سبزیجات تازه بخورید.
از کمک خواستن خجالت نکشید. اگر شما بیش از حد خسته‌اید تا بتوانید شام بپزید، از دوست یا یکی از اعضای خانواده کمک بخواهید کسی که می‌دانید می‌خواهد زندگی را برای شما راحت‌تر کند. اگر در هنگام بارداری بتوانید به پذیرفتن یا درخواست کمک کردن عادت کنید، برای شما راحت‌تر خواهد بود تا زمان به دنیا آمدن کودک وقتی که دچار بی‌خوابی هستید، مسئولیت‌ها را به دیگران واگذار کنید
مشاجره در بارداری
تاثیر استرس بر جنین، راه های حفظ آرامش
بر اساس تحقیقات انجام شده فشار و استرس های عصبی مادر می تواند سلامت جنین را به خطر بیندازد. آوردن فردی جدید به این دنیا کار کوچکی نیست در این دوران هر موضوعی می تواند سبب برانگیختن حس نگرانی در شما شود: آیا مواد غذایی که مصرف می کنم از سلامت کافی برخوردارند! آیا ورزش کردن در این دوران ایمن است! چگونه می توان بین کار و انجام وظایف والدی هماهنگی لازم را ایجاد کرد !
البته وجود کمی استرس در دوران بارداری درست همانند سایر دوران زندگی امری کاملا طبیعی است. ولی قرار گرفتن در معرض استرس های طولانی مدت و مزمن اثرات ماندگاری بر سلامت مادر و جنین خواهد داشت.
هنگامی که در معرض استرس قرار دارید بدن شما در وضعیت “حمله یا گریز” قرار گرفته و شروع به ترشح کورتیزول و دیگر هورمون های استرس می کند. این ها همان هورمون هایی هستند که در هنگام مواج با خطر به طور ناگهانی در بدن افزایش می یابند. ترشح این هورمون ها از طریق افزایش سریع انرژی عضلات و بالا بردن شدت ضربان قلب بدن را آماده گریز از خطر می کند.
چنانچه در این شرایط بتوانید بر استرس خود غلبه کرده و اقدام مثبتی در جهت حفظ آرامش خود انجام دهید پاسخ استرس فروکش کرده و بدن دوباره حالت طبیعی خود را باز می یابد.
دکتر سوزان اندروز نوروفیزیولوژیست بالینی و نویسنده کتاب راه کارهای مدیریت استرس برای مادران باردار: رهایی از استرس چگونه می توانند توانی های بالقوه کودکتان را افزایش دهد در این باره می گویند” استرس مزمن و پایدار در واقع بدترین و آسیب زا ترین نوع استرس در انسان است.” در واقع استرس مزمن با تغییر در سیستم کنترل استرس بدن می تواند سبب ایجاد واکنش های بیش از حد و التهابی در فرد شود.
بروز این واکنش های التهابی نیز به نوبه خود کاهش سلامت بارداری و ایجاد مشکلاتی در رشد جنین را به دنبال خواهد داشت. به گفته دکتر آن بوردرز جراح زنان و زایمان در دانشکده ژنیکولوژی گروه طب مادر و جنین بیمارستان اوانستون دانشگاه نورثشور:” بر اساس یافته های موجود قرار گرفتن مادران باردار در موقعیت های استرس زای طولانی مدت و مزمن و عدم برخورداری آن ها از مهارت های کافی در مواجهه با عوامل استرس زا با عوارض و مشکلاتی نظیر زایمان زودرس و وزن کم نوزاد در هنگام تولد همراه است.”
تأثیر استرس مادر و مغز جنین
این جراح زنان و زایمان در ادامه می افزاید :” قرار گرفتن مادر در معرض استرس های طولانی و مزمن علاوه بر ایجاد تفاوت هایی جزئی در روند تکامل مغز جنین می تواند در آینده نیز منجر به بروز مشکلات رفتاری در کودک شود ” ولی تحقیقات در این زمینه در مراحل اولیه راه است و پزشکان همچنان درصد انجام بررسی های بیشتر به منظور یافتن ارتباط دقیق میان استرس و پیامد های حاصل از آن و بارداری هستند.
در واقع استرس از جمله لاکتور هایی است که نباید از اهمیت آن بر بارداری به خصوص در صورت قرار داشتن در موقعیت های استرس زای مزمن و طولانی نظیر مشکلات مالی یا وجود اختلاف در روابط زناشویی غافل شد. به گفته آن بوردرز :” هدف ما از انجام این مطالعات یافتن راهکارهایی به منظور کاهش استرس و فشارهای روانی و همچنین آموختن مهارت و شیوه های صحیح مقابله با استرس های روزمره به مادران است .” او در ادامه می افزاید:” دلیلی ندارد که به خاطر استرس احساس گناه کنید بلکه به جای این کار بهتر است تمام تلاش خود را در جهت مدیریت و کنترل آن صرف کنید.”
راهکارهایی برای حفظ آرامش در دوران بارداری
دکتر اندروز به منظور کنترل و مدیریت استرس دوران بارداری استفاده از راهکارهای زیر را به مادران باردار توصیه می کند.
مشورت کنید/ با پزشک خود در مورد مسائل گوناگونی که سبب ایجاد نگرانی و استرس در شما می شوند صحبت کنید به این ترتیب می توانید با راهنمایی پزشک خود را از میان روش های مختلفی نظیر تن آرامی ،یوگای بارداری ، گفتار درمانی و … راهکار مناسبی را برای غلبه بر استرس خود بیابید.
آواز بخوانید/ حتی اگر صدای خوبی هم ندارید سعی کنید آهنگ مورد نظرتان را در ذهن خود زمزمه کنید موسیقی و آواز نقش موثری در کاهش کورتیزول بدن دارند.
به خود استراحت دهید/ یک دوش آب گرم بگیرید یک فنجان چای بنوشید. در حالت دراز کشیده به مطالعه یک کتاب بپردازید بعد از تولد نوزاد یافتن فرصت های این چنین مناسب برای استراحت کمی دشوار خواهد بود.
استرس مادر در سه ماهه اول بارداری و تاثیر آن بر مغز جنین
حاصل یک مطالعه جدید حاکی از وجود ارتباط میان سطح بالای استرس مادر در سه ماهه اول بارداری و بروز مشکلاتی در سلامت مغز جنین است.
میان استرس و والد شدن در سنین پایین ارتباط تنگاتنگی برقرار است ولی با این حال براساس مطالعاتی که نتایج آن در نشریه غدد به چاب رسید کلیه مادران باردار بنا به دلایلی به علمی متعدد باید تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض تنش های عصبی بی مورد در این دوران اجتناب کنند.
در واقع به نظر می رسد که استرس می تواند بر میکروب هایی که در واژن یک خانم باردار زندگی می کنند اثر بگذارد. این میکروب ها در زایمان طبیعی و در حین عبور از کانال زایمانی از واژن مادر به نوزاد منتقل شده و منجر به بروز تغییراتی در میکروبیوم های مجرای گوارشی و روند تکامل مغز نوزاد خواهد شد. در نهایت این تغییرات ایجاد شده پیامدهای بد و نامطلوبی بر متابولیسم و سیستم ایمنی بدن نوزاد به جا خواهند گذاشت. در واقع دانشمندان بر این باورند که تغییر در میکروبیوم های مجرای گوارشی با خطر ابتلا نوزاد به مشکلات بزرگتری نظیر اوتیسم و اسکیزوفرنی که از جمله اختلالات عصبی تکوینی مغز به شمار می روند در ارتباط است.
نتایج تحقیقات آزمایشگاهی
این نتایج حاصل آزمایشاتی است که در لابراتوار دانشگاه پنسیلوانیا بر روی موش های بارداری که تحت شرایط استرس زای مختلف از قبیل صداهای ناآشنا، بوی روباه و تغییر قفس دادن های پی در پی قرار داشتند صورت گرفت. این آزمایشات در دوره آغازین بارداری موش ها که می توان آن را به مثابه سه ماهه اول بارداری در انسان فرض کرد صورت گرفت. قرار گرفتن در معرض این استرس با پیامدهای منفی بر فرایند متابولیسم بدن و پردازش آمینواسید در مغز موش های نسل به همراه بود. نکته جالب توجه این که پیامدهای منفی حاصل از این استرس در موش های نر بیشتر از موش های ماده بود.
یورآبوی پژوهشگر فوق دکترا و سرپرست این گروه تحقیق در این خصوص می گویند: ” این مشاهدات سبب شگفتی بسیار ما شد. زیرا نشان داد که استرس در مراحل اولیه بارداری تأثیری بلند مدت داشته و سبب ایجاد تغییراتی در باکتری های موجود در واژن مادر و از همه مهمتر انتقال این پیامدهای منفی به نسل های بعدتر خواهد شد.”
سه ماهه اول، حساس ترین مقطع بارداری
پژوهشگران دانشگاه پنسیلوانیا در تحقیقات خود دریافتند که در سه ماه اول بارداری حساس ترین دوران بارداری به شمار رفته و سطوح بالای استرس در طی آن بیشترین پیامد منفی را بر جنین دارد یورآبوی به مادران باردار یادآور می شود:” در واقع نتایج این تحقیقات زنگ هشداری است بر این حقیقت که استرس شدید مادر در ۳ ماهه اول بارداری می تواند پیامدهای نامطلوبی را بر جنین و حتی نسل های پس از او به جا بگذارد بدون آنکه مادر در این دوران حتی به باردار بودن خود پی برده باشد.
حاصل مطالعات اپی دمیولوژیک ما بر روی موش ها نشان داد که سه ماهه اول بارداری به دلیل شکل گیری اندام های بدن جنین حساس ترین مقطع بارداری نسبت به عوامل استرس زای محیطی، عفونت ها و سوء تغذیه بوده و با افزایش خطر ابتلا کودک به اختلالات عصبی تکاملی نظیر اوتیسم، اسکیزوفرنی و همچنین اختلال کم توجهی – بیش فعالی ADHD همراه است.”
همچنین مطالعات پیشین این محققان که در رابطه با تأثیر استرس در اواسط و اواخر بارداری انجام شده بود نشان می دهد که این دوران در مقایسه با سه ماهه اول بارداری از آسیب پذیری و حساسیت چندانی برخوردار نیست . ولی با این حال بنا به گفته های یورآبوی سایر مطالعات انجام شده بر روی دیگر گونه های حیوانی نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض استرس هاس مزمن و ناگهانی در هر مرحله از بارداری با پیامدهای منفی مختلفی بر جنین همراه است.
آیا سزارین در کاهش عوارض ناشی از استرس مؤثر است ؟
نوزادانی که از طریق عمل سزارین متولد می شوند در معرض میکروب های واژن مادر قرار نمی گیرند ولی احتمال آن که زنجیره های مختلفی از باکتری های پوست مادر با باکتری های محیط بیمارستان در مجرای گوارشی این نوزادان کلونیزه شوند افزایش می یابد. به طور کلی در زایمان هایی به شیوه سزارین می توان انتظار داشت که استرس مادر تأثیر کمتری بر نوزاد باقی بگذارد ولی با این حال پژوهشگران این تحقیق ادعا می کنند که حاصل مشاهدات جداگانه آن ها حاکی از آن است که استرس مادر بر فرآیند ” انتقال مواد غذایی بسیار ضروری در شکل گیری مغز و سیستمک عصبی جنین” تأثیر می گذارد.
با توجه به این که این تحقیقات تنها بر روی گونه های حیوانی انجام شده است نمی تواند در مورد انسان زیاد به آن استناد کرد.کاهش استرس در دوران بارداری اصل مهم و مؤثری است که همه خانم های باردار باید در این دوران آن را رعایت کنند. تعیین اینکه چه میزان استرس شدید و آسیب زا است کار دشواری است زیرا در شرایط مشابه واکنش افراد نسبت به استرس کاملا متفاوت بوده و این مسأله به عوامل مختلفی نظیر محیط و ساختار ژنتیکی افراد بستگی دارد. برخی افراد توان بیشتری برای تحمل استرس دارند در حالیکه عده ای دیگر در برابر استرس آسیب پذیرند.
در صورت احساس تنش یا فشار عصبی زیاد به مدت ۵ دقیقه استراحت کرده و به انجام تکنیک های تنفسی بپردازد. همچنین برای این منظور می توانید از سایر روش های مؤثر در کاهش استرس نظیر گوش دادن به موسیقی ملایم، انجام حرکات کششی، تمرینات یوگا، مدیتیشن، نوشیدن چای نعنا و استشمام اسانس اسطوخودوس استفاده کنید. این کار علاوه بر ایجاد آرامش در مادر باعث می شود که جنین نیز از فوائد بسیار آن بهره مند شود.
استرس و اضطراب در حاملگی
استرس در بارداری | تاثیرات مخربی که اضطراب بر بارداری میگذارد
منبع: koodaket.com / نی نی نما / بیتوته / نی نی بان
