غذاهای مفید برای نارسایی کلیه | رژیم غذایی متناسب با بیماران دیالیزی
تغذیه سالم در بیماران دیالیزی ، نکاتی درباره مراقبت های غذایی در بیماران دیالیزی در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.
پمفلت رژیم غذایی بیماران دیالیزی , غذاهای مفید برای نارسایی کلیه
رژیم غذایی بیماران مبتلا به نارسایی کلیه چگونه است؟
«طیبه دوستوندی» افزود: اگر فردی همزمان به دیابت و عوارض کلیوی مبتلا باشد باید توجه داشت که یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری کلیه نیازمند توجهای ویژه است چون رژیم غذایی مناسب برای آسیبهای کلیوی به همراه دیابت، شامل رعایت پارهای توصیههای غذایی و محدودیتهای غذایی است.
وی گفت: ارکان اصلی یک رژیم غذایی مناسب برای بیماری کلیوی را شامل محدود کردن سدیم دریافتی، وقتی که نخستین نشانههای آسیب کلیوی مشاهده میشود و سپس محدود کردن مصرف پتاسیم و فسفر به موازات توسعه یافتن آسیب کلیوی و رعایت رژیم غذایی مناسب برای هر دو مورد نارسایی کلیوی و دیابت قدری پیچیده و چالش برانگیز است.
کارشناس تغذیهی مرکز دیابت همدان افزود: بسیاری از غذاهایی که از اجزای یک رژیم غذایی سالم برای دیابت هستند شامل پتاسیم و فسفر، برای بیماری کلیوی نامناسب هستند، بنابراین تنظیم یک تغذیهی متوازن و مطلوب برای دیابت، در کنار رعایت این محدودیتهای غذایی دشوار میشود.
دوستوندی با بیان اینکه اگرچه سدیم برای عملکرد مطلوب بدن ضروریست اما با آغاز آسیب کلیوی، مقدار آن شروع به افزایش میکند، گفت: تجمع سدیم اضافی در بدن سبب تجمع مایعات در بافتها میشود که آن را ادم مینامند.
وی با اشاره به اینکه ادم معمولاً در صورت، دستها و اندامهای انتهایی ایجاد میشود، اظهار کرد: یک رژیم غذایی کم سدیم خط اول دفاعی در آغاز کاهش عملکرد کلیه است و توصیه بر محدود کردن غذاهای غنی از سدیم شامل بسیاری از غذاهای فرآوری شده، کنسروها، سسها، آجیل شور، نمک، چیپس، پفک و دیگر تنقلات شور است.
کارشناس تغذیهی مرکز دیابت همدان افزود: پتاسیم یک مادهی معدنی مهم برای عضلات و عملکرد قلب است، وقتی که کلیهها قادر به فیلتراسیون پتاسیم نباشند، مقادیر اضافی آن در خون جریان مییابند.
دوستوندی با بیان اینکه مقادیر مازاد پتاسیم ممکن است بسیار خطرناک باشند و سبب نامنظم شدن ریتم قلبی شود، گفت: این وضعیت میتواند تا حدی وخیم شود که قلب را از حرکت باز دارد، بنابراین محدود کردن غذاهای غنی از پتاسیم میتواند در پیشگیری از این واقعه مؤثر باشد همچنین تستهای منظم خونی برای بررسی سطوح پتاسیم، میتواند پزشک را از مشکلات بالقوه آگاه کند.
وی برخی غذاهای غنی از پتاسیم را عبارتند از زردآلو، لوبیا پخته، موز، چغندر، بروکلی، طالبی، شکلات، کلم برگ و دیگر سبزیجات، شیره قند، قارچ، مغزها، پرتقال، کره بادام زمینی، سیبزمینی، میوه خشک، کشمش، جایگزین نمک عادی (نمک پتاسیم) و گوجهفرنگی اعلام کرد.
کارشناس تغذیهی مرکز دیابت همدان افزود: با آغاز نارسایی کلیوی، ممکن است سطوح فسفر خون افزایش یابد که این امر سبب ایجاد عدم توازن مرتبط با کلسیم میشود که بدن را وادار به برداشت کلسیم از استخوانها میکند، بنابراین بسیار مهم است که برای پیشگیری از ضعف استخوانی، میزان فسفر تا حد ممکن نزدیک به سطوح نرمال حفظ شود.
دوستوندی کاهش دادن غذاهای غنی از فسفر، یک راهکار اساسی برای پایین نگهداشتن سطوح فسفر برشمرد و افزود: تلاش برای محدود کردن یا اجتناب از غذاهای غنی از فسفر مانند پنیر، کاکائو، کارامل، نوشابه کولا، سبوس غلات، لوبیا، بستنی، ماءالشعیر، جگر، شیر و محصولات لبنی، مغزها، کره بادام زمینی و ماهی ساردین موثر است.
وی ادامه داد: توجه به نکات ویژه در خصوص رژیم غذایی مبتلایان به نارسایی مزمن کلیه میتواند مفید باشد همچنین به علت کماشتهایی مبتلایان به این بیماری، بهتر است تعداد وعدههای غذای مصرف روزانه آنان افزایش و حجم هر وعده کاهش یابد.
کارشناس تغذیهی مرکز دیابت همدان با تأکید بر لزوم محدود شدن مصرف نمک در این بیماران گفت: باید از مصرف غذاهای پرنمک مانند خیارشور، رب گوجهفرنگی و انواع سس اجتناب کرد.
دوستوندی ادامه داد: مصرف قند و شکر و غذاهای حاوی آنها باید بسیار محدود شود و حبوبات مانند نخود، عدس و لوبیا که حاوی مقدار زیادی پتانسیم هستند بهتر است به شکل محدود مصرف شوند. سیبزمینی حاوی مقدار زیادی پتاسیم است و برای مصرف آن باید پوست آن از قبل گرفته و به مدت هشت ساعت در آب خیسانده شود تا مقدار پتاسیم موجود در آن کاهش یابد.
وی ادامه داد: سبزیها و میوهها حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستند اما به علت داشتن بسیاری از مواد مغذی ضروری برای بدن، باید به مقدار متناسب از انواع کمپتاسیم آنها استفاده کرد.
میوههای کمپتاسیم شامل سیب، نارنگی، لیمو، گریپفروت، انگور، گیلاس، توتفرنگی، هلو، آناناس، هندوانه، تمشک و زغالاخته، میوههای پرپتاسیم شامل موز، خرما، پرتقال، کیوی، گلابی، آلو، شلیل، زردآلو، طالبی، گرمک، خربزه، میوههای خشک هستند.
دوستوندی گفت: خیار، جوانه حبوبات، کاهو، کلم، گلکلم، کلم بروکلی، پیاز، لوبیاسبز، فلفل سبز، کدو سبز، بادمجان، شلغم، هویج، تربچه، ریواس و قارچ از جمله سبزیهای کمپتاسیم و گوجهفرنگی، سیبزمینی، چغندر، بامیه، کدو حلوایی و فلفل تند نیز جزو سبزیهای پرپتاسیم محسوب میشوند.
وی با بیان اینکه پختن سبزیها سبب افزایش پتاسیم قابل جذب آنها میشود، اظهار کرد: بهتر است سبزیها به شکل خام مصرف شوند.
کارشناس تغذیهی مرکز دیابت همدان یادآور شد: وقتی که آسیب کلیوی در مراحل ابتدایی است، زمان آن است که بیماران برای برخورداری از درمان، رژیم غذایی و داروهای مناسب از رهنمودهای متخصصان کلیه همچنین متخصص تغذیه استفاده کنند تا بتوانید عارضه را تخفیف دهید و روند پیشرفت بیماری کلیوی را به تعویق بیندازید.
رژیم غذایی متناسب با بیماران دیالیزی
وقتی کلیه های شما دیگر قادر به حذف مواد زاید از بدن نباشند پزشک ممکن است دیالیز را تجویز کند. درنتیجه تنظیم یک برنامه غذایی برای کمک به حفظ برخی مواد مغذی خاص در خون مهم است.
اکثر بیماران استفاده کننده از دستگاههای دیالیز، بیشتر هفته ای سه بار برای دفع سموم بدن به مرکز درمانی که خدمات دیالیز ارائه میدهد، رجوع میکنند و این گروه از بیماران باید علاوه بر این که فرآیند درمان خود را قطع نمایند از الگوهای غذایی مخصوصی نیز استفاده کنند.
رژیم غذایی یک بیمار دیالیزی باید یک رژیم غذایی کمچرب، کمنمک و کمپروتئین باشد.
یبوست در بیماران دیالیزی
مثلا یک بیمار دیالیزی باید تا مقدار امکان از گوشت قرمز کمتر استفاده نماید، در غذاهای خود تا جایی که میتواند از نمک استفاده نکرده و از مصرف حبوبات نیز خودداری کند.
مصرف مواد غذایی کم سدیم
سدیم، یکی از ترکیباتی است که بهعنوان نگهدارنده به بسیاری از مواد غذایی اضافه میشود. به افراد تحت درمان با دیالیز توصیه میشود که میزان سدیم دریافتی خود را به بیشتر از ۲ هزار میلیگرم در روز نرسانند. پختن غذا در خانه با کمک ادویهها و گیاهان مختلف، روش مناسبی برای محدود کردن سدیم در رژیم غذایی این بیماران است.
همچنین توجه به برچسب های مواد غذایی و پرهیز از مصرف مواد غذایی کنسروشده یا از پیش آماده شده هم اهمیت ویژهای دارد. سعی کنید از گوشتها، میوهها و سبزی ها بصورت تازه استفاده کنید. میانوعدهها و اسنک های مصرفی در این بیماران نیز باید از انواع کمنمک یا بدون نمک انتخاب شوند.
نظارت بر دریافت پتاسیم
غلات، نانها، میوهها و سبزیها حاوی مقادیر زیادی از پتاسیم هستند. همچنین جایگزینهای نمک نیز باید با احتیاط مصرف شوند، چون بسیاری از آنها کلراید پتاسیم دارند. مواد غذایی کم پتاسیم پیشنهادی عبارتند از نان، برنج و ماکارونی سفید، کلم بروکلی تازه، هویج و خیار. گوجهفرنگی، سیبزمینی، موز، غلات سبوسدار و آب پرتقال حاوی مقدار خیلی زیادی از پتاسیم هستند و در دوره دیالیز باید از مصرف آنها پرهیز کرد یا مصرفشان را به حداقل رساند.
مصرف چربی
هم اکنون علت ۵۰درصد مرگ افراد دیالیزی ابتلا به بیماری های قلبی عروقی متاثر از چربی بالاست. از این رو روغن های مصرفی فرد دیالیزی می بایست از چربی های گیاهی حاوی چربی امگا۳ باشد.
همچنین این نکته فراموش نشود که هر فرد دیالیزی روزانه به بیشتر از ۳۰ الی ۳۵ کیلو کالری به ازای هرکیلوگرم وزنش نیاز داد، ازاین رو انرژی بیشتر مصرف نکند وچربی مصرفی خود را نیز براساس همین میزان کالری غذایی تنظیم کند.
بیشتر بیماران استفاده کننده از دستگاههای دیالیز معمولا هفته ای سه بار برای دفع سموم بدن به مرکز درمانی که خدمات دیالیز ارائه می دهد،مراجعه می کنند واین گروه از بیماران باید علاوه بر اینکه فرایند درمان خود را قطع نکنند از الگوهای غذایی خاصی نیز استفاده کنند.
محدود کردن استفاده از مواد غذایی حاوی فسفر
افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی باید در استفاده از مواد غذایی حاوی فسفر نیز با احتیاط عمل کنند. اگر رژیم غذایی فرد مبتلا به نارسایی کلیه از نظر فسفر تنظیم نشود خطر افزایش فسفات خون (هیپرفسفاتمی) و عواقب ناشی از آن وجود دارد مثلاً فسفات اضافی میتواند با کلسیم در بافتهای نرم مانند کلیه نارسا رسوب کند و مشکلات را دو چندان کند. شکلات ، ذرت برشته، نوشابه های سیاه رنگ حاوی کوال ،کاکائو، ماهی بویژه ماهی سفید ،زرده تخم مرغ ،کله پاچه، شیر،ماست، لوبیاقرمز،عدسی،آجیل )فندق،پسته،بادام زمینی(حاوی فسفر بالایی هستند . به همین دلیل مصرف محصولات لبنی باید به یک واحد در روز محدود شود.
دریافت پروتئین به اندازه کافی
بیمارانیکه تحت دیالیز قرارمی گیرند قبل از شروع دیالیز محدودیت مصرف پروتئین در رژیم غذایی آنها وجود دارد اما پس از شروع دیالیز به خاطر اینکه سموم ناشی از تجویز پروتئین توسط دستگاه دیالیز تاحدی برداشته می شود مقدار مصرف پروتئین بیماران باید نسبت به قبل از دیالیز افزایش یابد. چرا که پروتئین در بدن موجب رشد،ایجاد نیرو و ترمیم بافتهای آسیب دیده می شود و درصورت عدم مصرف مقادیرکافی پروتئین ، قدرت دفاعی بدن در مقابل بیماریها به خطر می افتد. بیماران دیالیزی بایدازپروتئین باکیفیت بالا استفاده نمایند.
منابع پروتئین های مرغوب شامل: ماهی، مرغ،گوشت گاو،گوشت گوسفند، شیروتخم مرغ است. گروه غلات و حبوبات حاوی پروتئین می باشند اما پروتئین آنها از نوع گیاهی و نامرغوب بوده و پس برای مصرف بیماران دیالیزی مناسب نمی باشند.
میزان پروتئین مورد نیاز در دوره دیالیز، روزانه بهطور متوسط ۱۸۰ تا ۲۷۰ گرم (۶۰ تا ۹۰ گرم در هر وعده) می باشد. البته همه گوشتهای مصرفی باید از نوع بدون چربی انتخاب شوند و بدون نمک یا سُس استفاده شوند.
نوشیدن مایعات به اندازه کافی
در دوره دیالیز، میزان مایعات مورد نیاز برای افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی براساس دو عامل تعیین میشود: نظر پزشک و میزان ادرار تولیدشده توسط کلیهها. این میزان تجویزی باید آب مورد نیاز بدن را حفظ کند، اما نباید باعث احتباس بیش از حد مایعات در بین جلسات دیالیز شود. لازم است فرد همودیالیزی ازمیزان ادرارش بطور دقیق باخبر باشد.به عنوان مثال اگر فرد دیالیزی روزانه در ۲۴ساعت ۱۵۰۰ سی سی ادرار دارد،باید روزانه ۱۵۰۰ بیشتر آب ننوشد،یا اگر میزان ادرار وی کمتر از ۱۰۰۰ سی سی است،میزان مصرف آب نیز باید در وی بین ۸۰۰تا۱۲۰۰ سی سی باشد.
مصرف بیش از این مقدار آب سیستم قلبی عروقی را مختل میکند وسبب بهم خوردن وضعیت عمومی بدن می شود.
آبمیوههای انگور و سیب در کنار آب معمولا گزینههای مناسبی برای این بیماران هستند.
ورزش را ترک نکنید
شاید کمتر بیماری ای را بتوان نام برد که در آن ورزش کردن موجب حاد شدن بیماری شود. داشتن تحرک و نشاط،علاوه بر این که از نظر جسمی به بهبود بیماری ها کمک می کند،در ارتقای روحیه فرد بیمار نیز تاثیر شگرفی دارد. بیماری دیالیز نیز از این موضوع مستثنی نیست و بیماران دیالیزی هم با رعایت برخی نکات ایمنی می توانند به ورزش مورد علاقه خود بپردازند.
ورزش کردن برای بیمار دیالیزی ممنوع نیست،بلکه این گروه از بیماران هم می توانند ورزش کنند،فقط باید مراقب باشند که از انجام ورزش های سنگین امتناع کنند و ورزش های معمولی و سبک را انجام دهند.
مراقب دیابت و فشارخون باشید
سن و جنسیت،دوعاملی است که معمولا بر بسیاری از بیماری ها تاثیر مستقیم می گذارد در بیماران مبتلا به بیماری های مزمن کلیه که از دیالیز استفاده می کنند،نوع جنسیت بیمار ربطی به بروز بیماری ندارد،اما احتمال دارد با افزایش سن،میزان ابتلای افراد به بیماری های مزمن کلیه افزایش یابد.
چون بیماری هایی مثل دیابت و فشارخون،درسنین بالاتر شایع تر است واین دو بیماری هم می تواند عوارض کلیوی درپی داشته باشد،بنابراین همه افراد باید مراقب قند و فشارخون خود باشند.
تغذیه بیماران دیالیزی
غذاهای مفید برای نارسایی کلیه | رژیم غذایی متناسب با بیماران دیالیزی
منابع:behsite.ir ,pr.kums.ac.ir ,mynutrition.ir / بیتوته / ایسنا