تفکر انتقادی | چگونه مهارت تفکر انتقادی را به کودکانمان آموزش دهیم؟
سلامت روان ، پرورش تفکر انتقادی در کودکان و خودمان در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.
مراحل تفکر انتقادی , تفکر انتقادی
مهارت تفکر انتقادیتان را چگونه پرورش دهید؟
در دنیا امروز تفکر نقادانه دیگر مفهوم ناآشنایی نیست. مردم همه جا در مورد آن حرف میزنند، از دانشگاه گرفته تا محل کار، از جوامع پیشرفته گرفته تا فرقههای کوچک. اهمیت تفکر انتقادی امروزه بیشتر از هر زمان دیگری مورد بررسی قرار گرفته است. نقادانه فکر کردن، خِرد جدیدی در دنیای مدرن است که میتواند توانایی فرد را در آنالیز کردن مسائل روزمره منعکس کرده و منتهی به تصمیم گیری درست شود. تفکر انتقادی، استعداد خاصی نیست که همراه فرد متولد شود، بلکه این نوع طرز تفکر نیاز به تمرین و تلاش دارد. با وجود اینکه رشد این مهارت در تمام دنیا سرعت شگفت انگیزی گرفته است، اما هنوز تعداد زیادی از افراد هستند که نمیدانند چطور باید تفکر انتقادی را در خود پرورش دهند.
تفکر انتقادی دقیقا چیست؟
تفکر انتقادی از لحاظ تکنیکی، فرایند ذهنی ِ خوب سازماندهی شدهای است که اطلاعات جمع آوری شده از مشاهدات، بازتابها، تجربیات، ارتباطات و یا منطق را فعالانه و اندیشمندانه بررسی کرده و به کار میبندد تا راهنمایی برای باورها و رفتارها باشد.
البته به غیر از تعریفی که گفته شد، راه دیگری نیز برای درک سادهتر تفکر انتقادی وجود دارد؛ تفکر انتقادی فرایند آگاهانه از پردازش اطلاعات به شیوهای موثر است تا شما بتوانید چیزها را بهتر بفهمید و تصمیمهای بهتری بگیرید و اعتماد بنفس بیشتری پیدا کنید. مهارت تفکر انتقادی نیازمند این است که شما از ابزارهای عقلانی گوناگون برای تنوع بخشیدن به اطلاعات استفاده کنید. پیش از هر چیز، راههای مختلف منتقدانه فکر کردن در مورد اطلاعات شامل موارد زیر میشود:
. اندیشه زایی
. بازبینی کردن
. ترکیب کردن
. ارزیابی کردن
اطلاعات جمع آوری شده میتواند از چند منبع باشد، مثلا:
. مشاهده
. تجربه
. منطق
. اندیشه
. ارتباطات
در نهایت، هدف تمام این اطلاعات اثبات و حمایت:
. باورها
. و رفتارهاست.
بعضیها عبارت خاص خود را برای تعریف تفکر انتقادی دارند. آنها تفکر انتقادی را عکس تفکر معمولی میدانند. مغز ما در هیچ لحظهای از زندگی، از تفکر باز نمیایستد و این اتفاقی است که به طور اتوماتیک و ناخودآگاه روی میدهد. اما شما میتوانید با استفاده از ابزارهای عقلانی، تفکرتان را آگاهانهتر کنید و به نتایج درستتری برسید. این مهارت میتواند روی تفکر ناخودآگاهتان نیز اثر بگذارد و این دقیقا همان چیزی است که برای رشد مغز کودکان نیز بسیار مفید است.
مهارتهای تفکر انتقادی را چگونه پرورش دهیم؟
اگر این سوال را سرچ کنید، نتایج زیادی به دست خواهید آورد. همهی این توصیهها راههای جورواجوری برای تمرین دادن تفکر روزانه به شما ارائه میکنند، اما انتخاب راه مناسب و سادهتر در میان این همه توصیه و راهکار کار سادهای نیست. برای همین در این مطلب سعی میکنیم راههای ساده و موثری برای رشد مهارت تفکر انتقادی به شما توصیه کنیم.
سوالهای اساسی بپرسید
ساده به نظر میرسد، اینطور نیست؟ اما واقعیت این است که «پرسیدن سوالهای اساسی» پیچیدهتر از آن چیزی است که فکر میکنید. خیلیها وقتی تفسیر پیچیدهای از مشکلشان دریافت میکنند دچار سردرگمی میشوند و جوابهای پیچیده و ظریف باعث میشود حتی سوال و مسئلهی اصلی را فراموش کنند. پس با برگشتن به سوالهای اساسی و اصلی، به طرز فکرتان تمرین بدهید. چه چیزی را میخواهید بدانید؟ در حال حاضر چه میدانید؟ با پرسیدن سوالهای ساده و اساسی میتوانید مسئله را از تمام جهات ببینید. بعضی از عالیترین راه حلها برای مسائل به خاطر پیچیدگیشان شگفت انگیز نیستند بلکه در واقع به خاطر سادگی خوشایندی که دارند تعجب برانگیزند. پس همیشه یادتان باشد پیش از اینکه به دنبال راه حلهای پیچیده بگردید، جوابهای ساده را جستجو کنید.
فرضیههای اصلی را زیر سوال ببرید
نکتهی دیگری که باید در تقویت مهارت انتقادی به یاد داشته باشید، فرضیههای اساسی است. همهی ما در مورد هر چیزی در پیرامون خون، فرضیههای زیادی صادر میکنیم. در واقع این، شیوهی مغز ما برای پردازش اطلاعات است تا بتوانیم زندگی را پیش ببریم. این فرضیهها زمینهی چارچوب انتقادی را فراهم میکنند و ما بر اساس این فرضیهها تصمیم میگیریم و در مورد هر چیزی قضاوت میکنیم. اما اگر تمام باورهایمان اشتباه باشند چطور؟ یا دست کم کاملا درست و حقیقی نباشند چطور؟ به نظر میرسد آنوقت باید همه چیز را زیرورو کنیم و از نو شروع کنیم.
برای اینکه دچار چنین وضعیتی نشوید باید فرضیهها را زیر سوال ببریم. اگر انیشتین هرگز فرضیهی نیوتن دربارهی قوانین حرکت را زیر سوال نمیبرد، چه اتفاقی میافتاد؟ تمام انسانها با دریافت اشتباهی از حرکتها در دنیا زندگی میکردند و علم راه را اشتباهی طی میکرد. میتوانیم بگوییم طرز فکر انتقادی انیشتین دنیا را نجات داد.
غرض و تعصب را کنار بگذارید
بیغرض بودن و داشتن دیدی باز برای تفکر انتقادی لازم است. روشن است که برای یک فرد باریک بین و متعصب، فهم دنیا بسیار سخت و ناخوشایند خواهد بود. پس اگر میخواهید مهارت تفکر انتقادی را در خود رشد دهید یادتان نرود که تعصب را کنار بگذارید. چیزهایی که امروز درست میپندارید ممکن است روزی دیگر نادرست از آب دربیایند، یا چیزهایی که در گذشته مجاز نبودهاند، امروز عادی و مجاز تلقی شوند. اگر ذهنتان محدود باشد از واقعیت دور خواهید افتاد. یک ذهن بسته پُر است از یک سری عقایدها و نگرشهای انعطاف ناپذیر یا بیزاری از بحث و گفتگو. صحبت کردن با یک فرد متعصب چیزی شبیه خوردن به یک دیوار آجریست.
اگر میخواهید اطلاعات را به درستی پردازش کنید، اول از همه باید همهی اطلاعات را دریافت کنید و تنها یک ذهن باز اجازهی چنین کاری را میدهد. اما داشتن ذهن باز به این معنی نیست که باورهایی را که پذیرفتهاید کنار بگذارید و هر نظری را قبول کنید. در واقع گاهی تفکر انتقادی کمکتان میکند روی عقایدتان بایستید و از نگرشهایتان دفاع کنید. چیزی که واقعیت داشته باشد، از زیر سوال بردنها و مورد چرا واقع شدنها جان سالم به در خواهد برد و این فقط طرز فکر است که تغییر میکند.
گاهی جای علت و معلولها را عوض کنید
آیا تا به حال از خود پرسیدهاید اول مرغ بوده یا تخم مرغ؟ این سوالی است که همهی ما شنیدهایم و نمونهای از وارونه فکر کردن است. دانشمندان ثابت کردهاند که یک راه معتبر برای پیدا کردن راه حل ِ مسائل دشوار، سعی در وارونه کردن هر چیزی است. روشن است که مرغ، تخم میگذارد پس قبل از تخم مرغ بوده است، اما خود ِ مرغ از کجا آمده است؟ از تخم مرغ؟ پس اول تخم مرغ بوده است! هر وقت در مورد مسئلهای فکر میکنید، قضیهی مرغ و تخم مرغ را به یاد بیاورید. چیزی که علت به نظر میرسد میتواند خودش معلول باشد یا بر عکس. از زوایای گوناگون نگاه کردن میتواند کمکتان کند منتقدانهتر فکر کنید و راه حل کارآمدتری پیدا کنید.
گرایش خودتان را مشخص کنید
عوامل زیادی وجود دارند که میتواند زاویهی دید و تصمیمهای ما را تحت تاثیر قرار بدهند. یکی از آنها گرایش خودمان است. قضاوت انسان میتواند تحت تاثیر گرایشش، ذهنی، عینی یا گمراه کننده باشد. شما باید قبل از فراگرفتن مهارتهای تفکر انتقادی، گرایش و طرزفکر خودتان را بشناسید.
گاهی تصمیمهای افراد متضاد چیزی است که میدانند که علتش تمایلات یا پیش پندارههای خودشان است. مطالعهای جدید دریافت والدینی که در مورد فواید و مزایای ایمنی واکسن اطلاعات درستی دریافت کرده بودند، کمتر مایل بودند که بچههای خود را واکسینه کنند. دلیل آن این است که فهمیدن همیشه هم منجر به رفتار یا تصمیم درست نمیشود. درک و شناختن گرایش خودتان و اینکه این گرایش چه تاثیری روی دریافت شما از اطلاعات میگذارد، نشانتان خواهد داد که چطور مهارتهای تفکر انتقادی را در خود تقویت کنید.
کتابهای ارزشمند بخوانید
کتاب میتواند همه چیز به ما یاد بدهد. در مورد فواید مطالعه برای انسان تردیدی وجود ندارد و این کاملا درست است که کتابهای ارزشمند کمکمان میکنند مهارت تفکر انتقادی را فرا بگیریم. وقتی کتاب میخوانید، نه تنها اطلاعات جالب و به درد بخوری دریافت میکنید بلکه روش تفسیر و آنالیز این اطلاعات را نیز یاد میگیرید. سوال و جواب کردن حین مطالعه میتواند مغز را تمرین بدهد تا به روشی منتقدانه فکر کند. هرگز دست از بالابردن سطح دانستههایتان نکشید و افق دیدتان را با مطالعه گسترش دهید. زیرا، باز هم میگوییم که یک ذهن باریک بین و متعصب نمیتواند انتقادی فکر کند و بیشتر کتاب خواندن یکی از بهترین راههای گشودن درهای بیشتر رو به دنیاست که مهارت تفکر نقادانه را رشد میهد.
خودتان را جای دیگران بگذارید
همدلی نیز میتواند نشانتان دهد که چطور مهارت تفکر منتقدانه را کسب کنید. این همدلی میتواند از طریق درک بهتر ادبیات باشد یا تقویت روشهای مذاکره و گفتگویتان. اگر خودتان را جای دیگران بگذارید، بهتر میتوانید آرمانها، انگیزهها و غوغاهای درونشان را درک و تصور کنید. سپس میتوانید از این اطلاعت به دست آمده استفاده کنید تا مانند اهرمی کمکتان کند ارتقاء پیدا کنید و آدم بهتری باشید. اگر دیگران را بهتر درک کنید، روش تفکرتان دقیقتر شده و تناسب بیشتری با شرایط پیدا خواهد کرد.
با آدمهای باهوشتر از خودتان معاشرت کنید
برای یاد گرفتن، راهی بهتر از این نیست که از دوستانتان چیزهایی یاد بگیرید. اگر میخواهید تفکر منتقدانه را یاد بگیرید، با افراد باهوش دوست شوید و از آنها یاد بگیرید. اگر مشتاقید چیز جدیدی یاد بگیرید، مخصوصا مهارت تفکر انتقادی، دور و برتان را با آدمهای باهوشتر و زیرکتر از خودتان پُر کنید تا تجربیات زیادی از زندگی شخصی و ماجراهای آنها کسب کنید. افراد باهوش معمولا راهی موثر برای پردازش اطلاعات بلدند و نقطه نظرات اساسی و هوشمندانهای دارند که کمکشان میکند موفق باشند. این افراد قطعا میتوانند چیزهای زیادی در مورد تفکر انتقادی به شما یاد بدهند.
این امکان وجود ندارد که همیشه بتوانید منتقدانه فکر کنید
شما میتوانید یاد بگیرید که مهارت تفکر انتقادی را در خود پرورش دهید تا بهترین تصمیمها را در زندگی بگیرید. می توانید راههای گوناگون ارتقاء دیدتان به دنیا را فرا بگیرید. اما در این مهارتها هر چقدر هم که خوب باشید، غیر ممکن است که بتوانید همیشه منتقدانه فکر کنید. میدانید چرا؟ چون تفکر انتقادی تنها یک ابزار است که میتوانید آن را داشته باشید اما گاهی از آن استفاده کنید و گاهی هم نه! این طبیعی است که بعضی وقتها تصمیمهایی بگیرید که مناسبترین نباشند، اشتباهاتی بکنید که به حل مسئله منجر نشوند یا انتخابی کنید که به نفعتان نباشد. شما مجبور نیستید تمام وقت و در مورد هر چیزی منتقدانه فکر کنید. در زندگی گاهی وقتها ممکن است دچار لغزشهایی در تفسیرها و تعبیرهایتان شوید. مسئلهی بزرگی نیست. چیزی که مهم است این است که این لغزشها را بشناسید و در آینده از آنها اجتناب کنید؛ یاد گرفتن از اشتباهات چیزی است که نباید آن را فراموش کنید.
یاد گرفتن تفکر انتقادی کار سادهای نیست، بلکه پروسهای طولانی است که نیاز به صبر و تمرین فراوان دارد. شاید دو سه هفته طول بکشد تا سه کیلو از وزنتان کم کنید اما ماهها یا حتی سالها وقت لازم است تا طرز فکرتان عوض شده و پروسهی تصمیم گیری و حل مسئلهتان دچار تحول شود. در میان راهکارهای فراوانی که وجود دارد، آنهایی را انتخاب کنید که متناسب با روحیه و روش شما باشد. اگر طرز فکر انتقادی را یاد بگیرید، تاثیر بزرگی در زندگی شخصی و اجتماعیتان میگذارد که هم خودتان و هم اطرافیانتان شاهدش خواهید بود.
چطور مهارت تفکر انتقادی را به کودکانمان آموزش دهیم؟
زندگی در جامعه پیچیده امروزی نیازمند تربیت کودکانی است که قادر باشند با تکیه بر تفکر و اندیشه بر مسائل پیرامون خویش چشم انداز روشنی کسب کنند و اطلاعات لازم را در مورد زندگی خویش جمعآوری و ترکیب کنند و با یک داوری خوب، آنها را ارزیابی نمایند.در حقیقت افراد در بزرگسالی برای مواجهه با مسائل زندگی و اتخاذ تصمیمهای اساسی، نیازمند مهارت تفکر انتقادی هستند. برای اینکه فرزند شما از همان کودکی بتواند تصمیمهای مهمی در زندگی بگیرد، باید قدرت تجزیه و تحلیل، ارزیابی و قضاوت نسبت به شرایط زندگی خود را آموزش ببیند. داشتن توانایی و مهارت تفکر انتقادی به اشخاص اجازه میدهد تا بتوانند در زندگی اطلاعات را تجزیه و تحلیل کنند، استدلال کنند و به ارزیابی مشکلات بپردازند و تصمیمگیری معقولی اتخاذ نمایند.
همچنین با پیشرفت روزافزون دانش و فناوری و جریان گسترده اطلاعات، فرزندان ما نیازمند آموزش تفکر انتقادی هستند که با افکار نو به سوی یک جامعه سعادتمند قدم بردارند و اطلاعات را سازماندهی، طبقهبندی، مقایسه و ارزشیابی نمایند.
اهمیت آموزش مهارت تفکر انتقادی در کودکی
آموزش تفکر انتقادی که یکی از مهارتهای زندگی است از دوران کودکی بسیار مهم است چرا که فرد را قادر میسازد تا اطلاعات دریافتی را از همان کودکی ارزیابی نموده و خطرات عمل برپایه یک فرض غلط را به حداقل برساند. نقص در آموزش این مهارت از کودکی میتواند باعث صدمه، مسمومیت ذهنی، عدم پذیرش و یا خرابکاریهایی شود که ممکن است فرد را با خطرات مهلکی روبهرو سازد.
تفکر انتقادی در کنار شیوه تفکر خلاق، پیش نیاز سایر مهارتهای زندگی از جمله حل مسأله، تصمیمگیری، ارتباط موثر و روابط سازنده را تشکیل میدهد. فردی که توانایی تفکر انتقادی را از همان کودکی آموزش نبیند، نمیتواند راهحلهای متعدد برای مسائل را ارزیابی و بهترین شیوه را انتخاب کند و با شکستهای متعدد روبهرو خواهد شد. در واقع تفکر انتقادی و تفکر خلاق هر دو منجر به نوآوری و خلق ایدههای جدید میگردد و فرد را قادر میسازد تا ایدهها و راهحلهای موجود را ارزیابی کرده و بهترین آنها را انتخاب کند.
چه مواردی مانع از رشد تفکر انتقادی در فرزندان میشود؟
۱-نبودن انگیزه
تا زمانیکه فرزند شما انگیزهای برای بهکارگیری تفکر انتقادی نداشته باشند، آموزش تفکر نقادانه برای تجزیه و تحلیل،کاری بیهوده خواهد بود. کودکان باید به همراه والدین خود فعالانه مسائل و مشکلات واقعی را تجزیه و تحلیل کنند. برای ایجاد انگیزه در کودکان بهتر است به جنبههای علمی و رفتاری تفکر انتقادی بپردازیم و فقط موعظه و سخنرانی نکنیم.
۲-نگرش کنونی کودکان
بزرگترین مانع در سر راه آموزش تفکر انتقادی نگرش و دید کنونی افراد میباشد. کودکان از همان ابتدای تولد بینش، طرز تفکر و روشهای حل مسأله خود را تنظیم کردهاند . فراگیری تفکر انتقادی شامل گسترش فرایندهای فکری از طریق فکر کردن به ورای آنچه در حال حاضر اتفاق میافتد است.
۳-نوع آموزش این تفکر
یکی از مشکلات دشوار در آموزش تفکر انتقادی، چگونگی کمک به کودکان در فاصله گرفتن از عقاید و ارزشهای خود است، تا از این طریق قادر باشند انواع دیگر فکر کردن را یاد بگیرند.
۴- رشد تدریجی مهارتها
والدین باید همراه کودکان به تمرین تفکر انتقادی بپردازند و با کارهای سادهای چون شناختن محیط اطراف و یادگیری پرسش مناسب شروع کنند، سپس میتوانند به مهارتهای پیچیدهتری چون شناخت فرضیات و ایجاد و نقد مباحث بپردازند. فراگیری تفکر انتقادی همانند رشد دیگر تواناییهای فرد است و باید برای تسلط بیشتر پیوسته در سطوح پیچیده، آن را تمرین کرد
مقاله در مورد تفکر انتقادی
۵-عدم وجود اعتماد و حمایت والدین
در آموزش هر مسئلهای حمایت و تشویق به اندازه یاد دادن آن مسئله اهمیت دارد. والدین باید اعتقاد داشته باشند که میتوانند فرزندانی خلاق تربیت کنند و در این مورد صبر داشته باشند.
۶- صرفاً یک پاسخ صحیح وجود دارد
زمان یاد دادن مهارت تفکر انتقادی نباید فرض بر این باشد که تنها یک پاسخ صحیح وجوددارد، چراکه این فرض باعث ایجاد مانع ذهنی شده و پرورش مهارت انتقادی را در کودک کاهش میدهد.
۷- تبعیت از قواعد
یکی از موانع تفکر انتقادی، اندیشیدن در قالبهای خاص و ترس از رها کردن این قالبهای ثابت و قراردادی است و برای اینکه این مانع ذهنی بشکند باید به کودکان آموخت که گاه برای حل مسأله باید چهارچوبهای ثابت و حاکم را شکست و از آنها خارج شد. همچنین باید به والدین و مربیان آموخت که هرگونه تبعیت نکردن دانشآموز و فرزند از چهارچوبهای خطرناک نیست و نباید بیدلیل مانع از خلاقیت نوجوانان در تفکر و عمل شد.
۸-تفکر منفی
منفیگرایی و انتقاد و بهانه جویی، تمسخر و تحقیر موانع ذهنی هستند که آثار تخریبی مضاعفی دارند؛ بنابراین باید به کودکان آموخت که به افکار نقادانه ارزش بگذارند. در این مواقع والدین به عنوان اولین الگوهای تفکر فرزندان نقش مهمی ایفا میکنند.اگر والدین خود برای افکار خلاقانه و نقادانه ارزش قائل نباشد، بعید است که بتوان این تفکر را در فرزندان پرورش داد.
۹- پرهیز از خطر یا ترس از شکست
عدم خطرپذیری زمانی خود را بروز میدهد که ما به عنوان والدین بیش از حد قانونگرا، ایرادگیر یا نگران باشیم. این عدم خطرپذیری مانعی است در برابر افکار نو و جدید و مانع پرورش تفکر نقادانه در کودک.
۱۰- پرهیز از موقعیتهای مبهم
ابهام، بخش جداییناپذیر زندگی است. موقعیتهای مبهم ممکن است به سوء تفاهم و تناقضهای جدی منجر شود. بنابراین سعی داریم که از آنها پرهیزکنیم. باید به کودکانمان بیاموزیم که برای رفع یک موقعیت مبهم از زوایای مختلف به آن بنگرند و بهذهن خود اجازه دهند کهدرباره آن ابهام بیندیشد و راهحل مناسبی برگزیند.
فرزندان ما باید یاد بگیرند که نمیتوان در زندگی بر هیچ چیزی تسلط پیدا کرد. پس برای مواجهه با هر مسئلهای در زندگی بهتر است آن را تجزیه و تحلیل کنند تا تصمیمگیری مناسبی داشته باشند یعنی تفکر نقادانه داشته باشند.
چرا والدین و خانواده مهمترین منبع تربیت تفکر نقادانه در کودک است؟
والدین در پرورش تفکر انتقادی در کودک و نوجوان دارای نقش مهمی هستند. آموزش تفکر انتقادی از همان ابتدای کودکی باعث میشود تا فرزندان در مواجهه با مسائل زندگی خود این مهارت را تمرین و تکرار کنند و در بزرگسالی از آن بهرهمند شوند. در واقع تفکر انتقادی باید از همان کودکی در کانون خانواده به کودک آموزش داده شود و این تفکر در دوران ابتدایی در مدرسه کامل میشود. بنابراین حضور والدین در جلسههایی که این مهارت را آموزش ببینند و به فرزند خود یاد بدهند نکته ضروری و مهمی است.
تفکر انتقادی چه کاربردی در زندگی فرزندان ما دارد؟
در شرایطی که کودکان و نوجوانان در معرض انواع کانالها، تبلیغات و شبکههای مجازی هستند نیاز به ابزاری دارند که با آن درستی و نادرستی اطلاعات را ارزیابی کنند. به همین دلیل آموزش این مهارت یک نیاز ضروری برای تلقی میشود.
۱-مهارت تفکر انتقادی این قدرت را به فرزند شما میدهد که بتواند از میان اطلاعات و پیشنهادهای فراوانی که به او میشود، پیشنهادهای سالم را از ناسالم تشخیص دهد.
۲-مهارت تفکر انتقادی به فرزندتان این امکان را میدهد که اطلاعات اساسی را برای یک تصمیمگیری صحیح انجام دهد.
۳-این مهارت به فرزند شما کمک میکند تا واقعیت ها را بیابد و خود را به حدس و گمان محدود نکند.
۴-مهارت تفکر نقادانه به فرزند شما فرصت میدهد تا اعمال و رفتارهای خود را پیشبینی کند. یعنی قبل از اینکه عملی را انجام دهد در مورد پیامدهای رفتاری آن فکر کند و کمتر اشتباه کند و دچار مشکل شود.
۵-مهارت تفکر انتقادی از آسیبهای روانی، اجتماعی مانند بزهکاری، بیبند و باری، اعتیاد، فرار از منزل، فرار از مدرسه، خشونت، بیتوجهی به قوانین و مقررات پیشگیری کند.
برای تقویت تفکر نقادانه در فرزند خود بهتراست به نکات زیرتوجه کنید:
-به فرزند خود آموزش دهید به دقت به آنچه اتفاق افتاده، یا آنچه از آنها خواسته شده توجه کنند.
-به کودکتان یاد دهید یک موضوع را از جنبههای مختلف بررسی کند.
– به او آموزش دهید بر روی آنچه که برای او مهم و با ارزش است تمرکز کند.
– اگر چیزی برای فرزندتان مبهم و نامشخص است، بپرسد تا برایش مشخص شود.
– فرزندتان باید یاد بگیرد با فکر باز به پدیدهها نگاه کند.
-همراه با فرزندتان به ارزیابی پدیدهها و اتفاقها بپردازید و با طرح چراهای متعدد به نقد پدیدهها بپردازید.
-به فرزندتان کمک کنید به دنبال دلایل، مدارک و شواهد تاییدکننده یا ردکننده پدیدهها، عقاید و احتمالها باشد.
-به کودکتان یاد بدهید در تفکر انعطاف نشان دهد. گاهی رسیدن به یک نتیجه مشخص، غیرممکن و یا مشکل است و توافق بر سر یک قرارداد، راه حل نهایی است.
-فرزندتان را راهنمایی کنید پس از بررسی تمام جوانب، تصمیم بگیرد و عمل کند.
چند ایده ساده برای پرورش کودکان متفکر و نقاد
آموزش پرسشگری از همان کودکی مهمترین مسئله در تشویق کودکان به پرورش مهارت تفکر انتقادی است. پرسشگری، توانمندی ذهنی کودکان را افزایش میدهد و یادگیری را برای آنها مفرح و مهیج میگرداند. از طریق پرسش، کودکان نقش فعال بیشتری در تفکر نقادانه و استدلال پیدا میکند.
۱-کودکان را به پرسیدن تشویق کنید و آنها را تشویق کنید تا پرسشهای بیشتری بپرسند.
۲- همواره به پرسشهای کودکانتان با اشتیاق پاسخ دهید.
۳- از کودکانتان پرسشهایی بپرسید که میدانید آنها جوابشان را میدانند. اجازه دهید آنها احساس کنند که خودشان جواب را یافتهاند.
۴- تفاوت بین پرسشهایی که حافظه را تحریک میکنند مانند چه، کدام، کجا و پرسشهایی که تفکر را تحریک میکنند مانند چرا، چه اتفاقی میافتد اگر، را همواره به یاد داشته باشید.
۵- کودکان را راهنمایی کنید تا خودشان جواب را بیابند. جواب را به آنها نگویید زیرا دادن جواب به آنها، فرایند تفکر ا متوقف میسازد.
۶- فضای یادگیری را برای ایدههایی که آنها میدهند باز بگذارید. اجازه دهید تا آنها از تجربه ایدههای جدید راحت باشند و از خطا کردن، نترسند.
۷- جواب اشتباه را به عنوان یک فرصت یادگیری تلقی کنید. هرگز کودک خود را به خاطر جواب اشتباه سرزنش نکنید.
۸- برای آموزش این مهارت صبر داشته باشید. ممکن است گاهی فرایند تفکر طولانی شود اما پاداش این صبر کردن پرورش کودکی است که در بزرگسالی تبدیل به انسان متفکری خواهد شد.
۹- به فرزندتان دفترچه یادداشتی بدهید که به همراه داشته باشد تا اگر سؤال خوبی به ذهنش رسید آن را یادداشت کند.
۱۰ – از کودکانتان بخواهید تا افکارشان را بلند بیان کند تا روش فکر کردن و نحوه یادگیری آنها را بهتر بفهمید.
۱۱- به عقاید کودکانتان احترام بگذارید و اجازه دهید آنها عقاید خودشان را داشته باشند.
۱۲- کودکانتان را تشویق کنید تا قبل از نتیجهگیری نهایی، حداکثر اطلاعات ممکن را جمعآوری کنند.
۱۳- به کودکانتان وقت محدودی برای تلویزیون دیدن و بازیهای رایانهای بدهید زیرا خلاقیت آنها را از بین میبرد.
۱۴- اهمیت زمانی که در کنار هم هستید را بدانید و از این با هم بودن لذت ببرید. هیچگاه فراموش نکنید این فضایی است که یادگیری دائم را برای کودکانتان فراهم میکند.
تفکر انتقادی چه چیزی نیست؟
از همان ابتدای کودکی و آموزش مهارتهای زندگی از جمله تفکر انتقادی باید مرز مشخصی بین آنچه این مهارت است و آنچه نباید یاد گرفته شود در نظر گرفته شود از جمله موارد زیر:
-تفکر نقادانه، بیاحترامی و بیتوجهی به بزرگسالان نیست:
کودک شما باید یاد بگیرد که داشتن این مهارت به معنی جنگ و ستیز دائمی با دیگران به خاطر اختلاف نظر با آنها نیست. در حین آموزش این مهارت به کودکان باید این نکته را نیز به آنها یاد بدهیم که داشتن تفکر انتقادی به معنی ارزیابی و تجزیه و تحلیل اوضاع پیرامون خود و تصمیمگیری براساس بهترین انتخاب است و این به معنی بیتوجهی به بزگسالان و دست کم گرفتن تجارب آنها نیست.
-تفکر نقادانه بیاعتمادی و بدبینی به دیگران نیست:
منفیبافی و بیاعتمادی به دیگران سرمنشا بسیاری از مشکلات ارتباطی ما در بزرگسالی است. مرز بین تفکر انتقادی و داشتن بیاعتمادی به دیگران در این مسئله است که قبل از هر تصمیمگیری ارزیابی جامعی داشته باشیم و بدون فکر کردن هر نظر و عقیدهای را قبول نکنیم نه اینکه هر نظر و عقیدهای را از جانب دیگران رد کنیم.
نکاتی درباره تفکر انتقادی
تفکر انتقادی | چگونه مهارت تفکر انتقادی را به کودکانمان آموزش دهیم؟
منبع: برترینها / ویکی روان / بیتوته