آموزش مسئولیت پذیری به کودکان | آموزش های تشویقی نه تنبیهی

۰ 569 خواندن این مطلب 12 دقیقه زمان میبرد

کودک را مسئولیت پذیر تربیت کنیم ؟ انسان ها چه مسئولیتی در زندگی دارند ؟ در اینجا با مقاله ای درباره تربیت مسئولیت پذیری کودکان ، انواع مسئولیت های یک انسان در زندگی در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.

معنی مسئولیت پذیری , آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

آموزش مسئولیت پذیری به کودکان

مسئولیت پذیری یک عنصر برجسته در موفقیت انسان است و نشان دادن احساس مسئولیت یک امر ذاتی نیست بلکه این ویژگی در متن خانواده و روابط اجتماعی و تعاملاتی که فرد با دیگران دارد امکان رشد پیدا می کند و والدین در این میان نقش محوری را در انتقال روحیه مسئولانه به کودک دارند.مسئولیت پذیری

چگونه مسئولیت پذیری در کودکان را افزایش دهیم

مسئولیت هایی بر دوش کودکان

نه برای کودک که در افراد بزرگسال یادگیری یک امر با تشویق و اشتیاق تا از روی اجبار و دستوری، با سرعت و ماندگاری بیشتر صورت می گیرد. کودکان خصایص رفتاری را با بازی های تشویق آمیز بیشتر یاد و در زندگی شان پیاده می کنند . مسئولیت پذیری یک عنصر برجسته در موفقیت انسان است و نشان دادن احساس مسئولیت یک امر ذاتی نیست بلکه این ویژگی در متن خانواده و روابط اجتماعی و تعاملاتی که فرد با دیگران دارد امکان رشد پیدا می کند و والدین در این میان نقش محوری را در انتقال روحیه مسئولانه به کودک دارند. از این رو مهم است که والدین از سنین پایین نه از روی اجبار بلکه در شکل بازی و ارتباط درست با فرزندشان و تشویق کردن شان، مسئولیت پذیری را آموزش و با آنها تمرین کنند .

تربیت کودکانی مسئولیت پذیر کار راحتی نیست نه تنها کار راحتی نیست در واقع کار دشواری ست به نظر نمی رسد با مجبور کردن کودکان به تمیز کردن خانه و یا خرید کردن برای منزل بتوان در آینده موفق به تربیت کودکان مسئولیت پذیر شد چنین توصیه هایی بیشتر جنبه اشاره کردن به امور بدیهی دارد البته بسیار خوب است کودکان بیاموزند در امور منزل به والدین خود کمک کنند . و نیز در امور مربوط به خرید منزل ما را یاری دهند این ها همه لازم هستند اما آیا کافی نیز هستند .

والدین الگوی مسئولیت پذیری

پسران از سن سه سالگی شروع به الگو برداری از رفتار پدر و دختران از همین سن شروع به الگو برداری از رفتار مادر می نمایند این امر در خصوص مسائل تربیتی که به نوعی شامل خصوصیات رفتاری ما می شوند مصداق بارز تری دارد مسئولیت پذیری یک خصوصیت رفتاری ست امری قابل آموزش نیست البته این سخن به آن معنی نیست که آموزش در کسب این خصوصیت بوسیله کودکان مضر است بلکه منظور این است که دارای کارایی اندک است.

امور اکتسابی در طول زمان کسب میگردند برای آنکه خصلتی اخلاقی مانند مسئولیت پذیری را به کودک خود آموزش بدهید بهترین معلم خود شما هستید در یاد گیری و الگو برداری از چنین خصائلی کودکان بسیار تیز حس هستند آنها این رفتارهای شما را حتی بدون آنکه خودتان متوجه شوید خواهند آموخت .

آموزش های تشویقی نه تنبیهی

با مهربانی به فرزندتان کمک کنید تا کارهایش را انجام بدهد، او در نهایت یاد می گیرد خودش به تنهایی از پسِ آنها بربیاید. اگر با مهربانی و خوشرویی به بچه ها کمک کنید، مسئولیت هایشان را زودتر یاد می گیرند. پس به خاطر کثیف کاری ها ناراحت نشوید. وقتی کودک نوپای شما شیر را روی زمین می ریزد، بگویید:«اشکال نداره، با هم تمیزش می کنیم» و بعد خودتان یک دستمال بردارید و یکی هم به او بدهید. وقتی کودک پیش دبستانی شما کفش هایش را سر راه رها می کند، کفش ها را به دست او بدهید و از او بخواهید آنها را سر جایشان بگذارد، با مهربانی به او بگویید:«همیشه وسایل مون رو سر جاش می ذاریم .»

این کار را تا وقتی بچه ها بزرگ شوند باید به روش های مختلف انجام بدهید. اگر با مهربانی و خوش رفتاری به کودک تان تذکر بدهید و کمکش کنید، او هم ناراحت نمی شود و غر نمی زند. وقتی که با مهربانی به بچه ها می گویید:«همیشه وسایل مون رو سر جاش می ذاریم»، «اشکال نداره من کمکت می کنم»، «بیا این دستمال رو بگیر، من هم اسفنج رو میارم»، هم زندگی با آنها راحت تر می شود و هم شهروندان بهتری می شوند .

یاد دهید می تواند هر کاری را با پشتکار انجام دهد

یادگیری پذیرش مسئولیت در قبال وظایف خود، آن است که کودک درک کند که قادر نبودن با راحت نبودن متفاوت است .

کودکان این دو را یکی می دانند بنابراین از چیزی که لذت نمی برند، فکر می کنند که نمی توانند انجام دهند.پس از آنجایی که کار سخت را نمی توانند انجام دهند، نیاز دارند که فرد دیگری انجامش دهد و معمولاً آن فرد دیگر یکی از والدین است. این طرز فکر مانع از یادگیری این مطلب می شود که زندگی و مشکلات او، مسئولیت خود ونه فرد دیگر است. او یا از انجام کار دشوار صرف نظر خواهد کرد چون خیلی برایش سخت است و یا راه های دیگری برای فرار یا انجام ناقص آن پیدا خواهد کرد. باید از سنین پایین تر کودک عادت کند که برخی از کارها لذت بخش نیستند و سختی دارند. آنها باید تشخیص دهند بین کاری که برایشان سختی دارد با کاری که قادر به انجام آن نیستند تفاوت وجود دارد و نباید کار را به صرف اینکه لذت بخش نیست رها کنند .

می توان گفت یکی از ضعف های تربیتی والدین امروزی این است که اجازه نمی دهند کودکشان طعم سختی ها را بکشد وهمیشه سعی می کنند آنچه را دلخواه کودک است بدون هیچ رنجی در اختیار او گذاشته و او را از تجربه سختی های زندگی برهانند در حالی که کودک باید با رنج ها وسختی های طبیعی زندگی آشنا شود ودر بیشتر مواقع این سختی ها خِرد ساز و تجربه سازند و موجب افزایش حس ارزشمندی وبا کفایت بودن در کودک می شوند .

برنامه ریزی برای مسئولیت پذیر کردن کودک

نظم و برنامه ریزی در زندگی کودکان بسیار اساسی است، یکی از مهم ترین دلایلش هم این است که به آنها فرصت های زیادی می دهد تا بتوانند خودشان را مدیریت کنند. ابتدا، برنامه ی زمان خواب و جمع کردن اسباب بازی ها و آماده شدن در صبح را به آنها یاد بدهید. بعد از آن می توانند عادات درس خواندن و نظافت شخصی را به درستی یاد بگیرند. در نهایت مهارت های اولیه ی زندگی را از طریق تکرار کارهای خانه مانند شستن لباس ها و آماده کردن یک غذای ساده، یاد می گیرند .

مسئولیت پذیری و راههای افزایش آن

مسئولیت به معنای ضمانت و تعهد است. مسئولیت چیزی با کسی بودن، یعنی به گردن او، در عهده او، در ضمان و پایبندی او بودن است.بنابر این هر گاه انسان متعهد به انجام کاری می‌شود در حقیقت مسئولیت انجام آن کار را پذیرفته است.

هر فردی از منظرهای مختلف تکالیفی بر دوش خود دارد و یا به تعبیر دیگر مسئولیتی بر عهده او است. از آن‌جا که انسان در ارتباط با سطوح مختلف از جمله ارتباط با خالق خویش، ارتباطات اجتماعی و ارتباط محیط زیستی است، نوع مسئولیتش نیز متفاوت است. برای روشن شدن ابعاد کامل بحث سطوح مختلف مسئولیت پذیری انسان را بیان می‌کنیم.

مسئولیت انسان در برابر خالق

انسان موجودی است که خداوند متعال از میان موجودات دیگر او را برگزید و به وی امانتی داد که دیگر موجودات فاقد آن بودند.

خداوند متعال برای به کمال رساندن انسان یکسری تکالیف و وظایفی را نیز توسط پیامبران ابلاغ نمود. از جمله این تکالیف ستایش و عبادت او است. مهم‌ترین وظیفه بشر عبادت خداوند متعال است.

پس اوّلین و مهم‌ترین مسئولیت بشر در برابر خداوند متعال است و روز محشر از انجام تکالیف او سؤال خواهد کرد. بنابر این اگر انسان در مقابل این نعمت ارزش‌مند که خداوند برای هدایتش به او ارزانی داشته، احساس مسئولیّت نکند پر واضح است حیاتی پوچ و بی‌هدف خواهد داشت و هرگز به مقام والای انسانیّت نائل نمی‌شود و این‌جا است که ضرورت مسئولیّت پذیری در برابر خداوند متعال مشخّص می‌شود.

مسئولیت انسان در برابر خویش

همه موجودات جهان به سوی کمالی که برایشان در نظر گرفته شده است، در حرکتند و همه شرایط و امکانات لازم برای رسیدن به کمال، از سوی خالق دانا برایشان پیش بینی شده و در اختیارشان قرار گرفته است. اما همه آنها جز انسان، نه علم به هدف دارند و نه راه را خود انتخاب کرده اند، بلکه این خداوند حکیم است که جهان هستی را این گونه تنظیم کرده است که هر موجودی به سوی غایت نهایی خود رهسپار باشد و چاره ای جز این ندارد.

هر موجودی مسیر کمال و تکامل خاص خودش را می پیماید و انسان در این باره آزاد و مختار است.

خداوند برای انسان، کمال قرب و منزلت را قائل شده؛ زیرا از او خواسته است که مانند موجودی رها و بی تکلیف، در پی کارهای بیهوده نباشد. در خود احساس مسئولیت را پرورش دهد و همواره خود را مسئول بداند. در نتیجه، هرگز خود را به بهایی کمتر از لقای پروردگار و یا بهشت ابدی نفروشد که در غیر این صورت، به یقین از زیان کاران خواهد بود

مسئولیت در برابر خانواده

هر فردی نسبت به پدر و مادری که او را متولد کرده و رشد داده‌اند مسئول است. او باید به آنها احترام گذارد و نسبت به کسب رضایت ایشان بکوشد. اگر چنین فردی ازدواج کرد نسبت به همسر و فرزندان به لحاظ تأمین معاش و یا تکالیف دیگر مسئول است. اگر افراد نسبت به خانواده خویش بی‌‌مسئولیت باشند زمانی نخواهد پایید که نظام خانواده سست شده و نسل بشر به انقراض خواهد گرایید.

مسئولیت انسان در برابر جامعه

انسان موجودی اجتماعی است. او به تنهایی توانایی برطرف کردن نیازهای خود را ندارد. او هم در تأمین نیازهای مادی، مانند: خوراک، پوشاک، مسکن و غیره نیازمند همکاری با دیگران است و هم در تأمین نیازهای معنوی،مانند: دوستی و مهرورزی و مانند آنها به فردی احتیاج دارد که او را دوست بدارد و او نیز آن را دوست داشته باشد. بنابراین، انسان ناگزیر از حیات اجتماعی است و بسیاری از موهبت های زندگی خویش را مدیون جامعه می داند و او همواره از دیگران خیر و برکت دریافت می دارد. در سایه تعامل با اجتماع از غم و نگرانی آزاردهنده تنهایی رها می شود، بر لبانش گل لبخند می شکفد و بر علم و تجربه و آگاهی های او افزوده می شود. و این گونه است که دست لطف و مهر خداوند را احساس می کند، چنان که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: «دست خداوند به همراه جماعت است».

آثار سودمندی که به برکت ارتباط با جامعه و اجتماع نصیب انسان می شود، بی شک سبب ایجاد حس مسئولیت آدمی در برابر آنان خواهد شد و در این رهگذر، کمترین وظیفه او، بازداشتن خویش از آزار رساندن به دیگران است

مسئولیت پذیری در محیط کار

مسئولیت انسان در برابر محیط زیست

منابع طبیعی، ثروتی است که طبیعت برای استفاده انسان ها فراهم ساخته است و عامل انسانی، در پدید آمدن آن نقشی ندارد. ازبین بردن منابع طبیعی و آلوده ساختن محیط زیست، یکی از بزرگ ترین مشکلات عصر حاضر است که زندگی بشر را به خطر می اندازد. به عقیده دانشمندان، بیشتر نابسامانی های طبیعی، مانند: سیل ها، پیشروی آب دریاها، کاهش سفره های زیرزمینی و آسیب پذیری لایه اوزن، به علت نابودی و آلوده سازی محیط زیست است. از نگاه آموزه های دینی، محافظت از منابع طبیعی و محیط زیست، از مهم ترین مسائل اخلاقی ـ اقتصادی به شمارمی رود.

روان شناسان راهکارهایی را جهت افزایش مسئولیت پذیری ارائه کرده اند،که در ادامه به ذکر آنها می پردازیم.

از اشتباه کردن نهراسید

به خاطر داشته باشید که احساس مسئولیت هنگامی در افراد بوجود می‌آید که به آنها مسئولیت داده شود . در عین حال فرد باید در مورد اثربخشی پاسخ‌هایش، بازخورد دریافت کند و در مورد راه‌های گوناگونی که در سایر موقعیت‌ها مناسب هستند، اطلاعاتی داشته باشد. اگر از اشتباهات خویش درس بگیرید، عملکرد بهتری در آنچه انجام می‌دهید، به دست خواهید آورد. اما چنانچه نتوانید یاد بگیریدکه چرا کارتان اشتباه بوده است و یا به جای آن می توانستیدچه کار دیگری انجام دهید، هرگز در کارتان پیشرفت نخواهید کرد. بدین منظور هرگاه در کاری شکست خوردید،از خوتان این سوالات را بپرسید: چه رفتارهای اشتباهی را مرتکب شده‌ام؟ چه درس‌ها یا آگاهی‌هایی از اشتباهاتم بدست آورده‌ام؟ سپس سعی کنید با پاسخ دادن به این سوالات بینش کامل و دقیقی نسبت به کار خود به دست آورید تا در کوشش بعدی موفق شوید.

به خاطر داشته باشید که مسئول بودن به معنی پیروی کورکورانه از دیگران نیست.

توانایی اخذ تصمیم‌های درست، عامل عمدۀ تکامل حس قدرت یا کنترل نمودن شرایط زندگی خویش است. نتایج پژوهش های متعدد حاکی از آن است که بین مسئولیت‌پذیری و تصمیم‌گیری رابطه تنگاتنگی وجود دارد. شک نیست که مردد و بی‌تصمیم بودن یک راه بی‌مسئولیت بودن است. با خود بیندیشید که در اتخاذ چه تصمیماتی دچار تردید می شوید. پس پی بردن به این موضوع,از گامهای متوالی مهارت حل مسئله بهره گیرید.از آنجایی که در یکی از شماره ها ی پیشین این مهارت را به تفصیل شرح داده ایم،به بیان مختصر آن بسنده می کنیم.این مراحل به اختصار عبارتند از:

۱٫مشخص کردن مسئله که نیاز به تصمیم گیری دارد.

۲٫جستجوی راه حل های مختلف

۳٫ارزیابی راه حل ها و انتخاب بهترین آنها

۴٫عملی کردن راه حل ها.

از برنامه ریزی غافل نشوید.

برنامه ریزی و تهیۀ فهرستی از کارها،اهداف و وظایفتان به شما کمک می کند تا به اندازۀ توانتان تلاش کنید و انتظارات غیر واقع بینانه ای از خودتان نداشته باشید. بعلاوه مکتوب کردن اهدافتان سبب می شود که آنها را جدی تر بگیرید و برای نیل به آنها بیشتر تلاش کنید. به خاطر داشته باشید که رسیدن به اهداف بزرگ تنها از طریق برداشتن گام های کوچک و متوالی میسر است.هدفتان را به اهداف جزئی تر تقسیم کرده و پس از طی هر قدم به به عبور از مرحلۀ بعد بیندیشید.

تلاش کنید که احساس قدرت را در خود افزایش دهید

افراد برای برخورداری از عزت نفس زیاد (یکی از ویژگی های مرتبط با مسئولیت پذیری)، به حس قدرت نیاز دارند. داشتن احساس قدرت به معنی آن است که فرد دارای منابع، فرصت و قابلیت تأثیرگذاری بر شرایط زندگی خویش است. فرد باید فرصت داشته باشد که انتخاب کند و تصمیم بگیرد، کفایت خویش را اعمال نماید و وظایفی را که با توانایی‌های وی مطابقت دارد، به انجام برساند. بدین منظور لازم است تلاش ‌کنید که فرصت‌هایی را برای ابراز کفایت خود بوجود آورید و به محض این‌که سطح کفایتتان بالا رفت، ب فرصت‌هایی جدیدی به وجود آورید تا بتوانید آنچه را که آموخته اید، تمرین کنید.

برای افزایش حس قدرت در خود لازم است هنگام رویارویی با مسائل مختلف به سه عامل توجه کنید تا میزان مسئولیت‌پذیری خود را افزایش دهید. این عوامل عبارتند از:

الف- امکاناتی که در اختیار دارید.

ب– فرصت انجام کار مورد نظر.

ج– قابلیت انجام آن کار.

ثبات قدم داشته باشد

در روند افزایش مسئولیت پذیری خود و یا تقویت آن در دیگران با ثبات بودن و متعهد بودن دو شرط مهم و اساسی است. هر قدر در انجام کار جدی تر باشیم و پایداری را در خود تقویت کنیم، احتمال دستیابی به اهدافمان بیشتر می شود.سعی کنید مسئولیتی را که پذیرفته اید ولو هر قدر کوچک به طور منظم انجام دهید.مثلا اگر مسئولیت بیرون گذاشتن زباله به شما محول شده،سعی کنید همیشه خودتان این کار را انجام دهید. اجام دادن گاه به گاه یک عمل باعث ایجاد خستگی و بی حوصلگی و در نتیجه ترک آن می شود.

برای برنامه ریزی به دیگران کمک کنید

هر سال حداقل به یک نفر کمک کنید تا اهداف و برنامه هایش را مشخص کنید.او را تشویق کنید تا فهرستی از اهداف بلند مدت خود تهیه کرده و گام های لازم برای رسیدن به این اهداف را یادداشت نماید.هرچند وقت یک بار از او بخواهید که یادداشت هایش را به شما نشان دهد و بگوید که چقدر به اهداف خود نزدیک شده است.به خاطر گام هایی که برداشته وی را تشویق کرده و او را دربارۀ اشتباهاتش راهنمایی کنید.

سعی کنید مطلبی کسل کننده اما مفید را بیاموزید

اغلب مردم می دانند که بالاخره باید کار خاصی را انجام دهند، اما این فرایند آنقدر به نظرشان خسته کننده می آید که تا جایی که می توانند از انجام آن طفره می روند و به فعالیت های دیگری که برایشان لذت بخش هستند می پردازند. کار مفیدی که شما میخواهید انجام دهید چیست؟یادگیری لغات یک زبان بیگانه؟ یاآموختن شیوۀ حسابداری کامپیوتری؟ اطمینان حاصل کنید که این کار،کاری است که باید در گذشته به انجام می رسیده، اما تنها به دلیل خسته کننده بودن تا به حال به تعویق افتاده است.پس از این که موضوع مشخص شد، به کتابخانه بروید و کتابی در آن مورد به امانت بگیرید،سعی کنید که کتاب را به طور کامل و با دقت بخوانید.

تعریف دقیقی از مسئولیت پذیری داشته باشید

مسئولیت پذیری یعنی قابلیت پذیرش،پاسخگویی و به عهده گرفتن کاری که از کسی درخواست می شود و شخص حق دارد که آن را بپذیرد یا رد کند.وقتی فردی می خواهد مسئولیت را بپذیرد، باید برای او کاملا مشخص شود که موضوع درخواست چیست و در برابر به عهده گرفتن ان چه چیزی به دست می آورد. در واقع مسئولیت انتخابی آگاهانه است، درست مثل قراردادی نانوشته که تمام اجزای آن برای فرد مشخص است. هنگامی که فردی احساس مسئولیت کند، دیگر لزومی ندارد که دیگران به او بگویند که در هر موقعیتی چگونه عمل نماید. افراد در نتیجۀ توجه به مقررات، ارزیابی تجربه‌های خویشتن و رسیدن به نتیجه‌گیری‌های واقع‌گرایانه آن تجربه‌ها، الگوی رفتاری مناسبی را اختیار می‌کنند.

نکاتی در مورد مسئولیت پذیری