آشنایی با قلعه رودخان + تصاویر قلعه رودخان

بنیاد قلعه رودخان را به دوره ساسانیان نسبت داده اند

قلعه رودخان از  بزرگترین دژهای نظامی

قلعه رودخان

قلعه رودخان میراث مهمی است از دژهای نظامی حکومتی در گیلان. قلعه رودخان، این قلعه مهم تاریخی که مدت ها مرکز فرمانروایان گیلان بوده است، از بزرگترین و باعظمت ترین دژهای نظامی گیلان و حتی ایران محسوب می شود. برخی از کارشناسان، بنیاد قلعه رودخان را به دوره ساسانیان نسبت داده اند. قلعه رودخان در زمان سلجوقیان تجدیدبنا شده و از پایگاه های مبارزاتی اسماعیلیان به شمار می رفته است.

قلعه رودخان کجاست؟

قلعه رودخان در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن واقع شده است. مساحت قلعه رودخان بالغ بر ۵۰ هزار مترمربع و در ارتفاعی بیش از ۶۰۰ متر در بلندترین نقطه کوه واقع شده است.

برای رسیدن به قلعه رودخان بعد از عبور از شهر فومن و گذشتن از روستاهای گشت، کردمحله، سیاه کش، شمس تالان، گوران پس، هولس کام، سیدآباد و قلعه رودخان به روستای حیدرآلات می رسیم که از این روستا تا محل قلعه رودخان حدود ۵ کیلومتر فاصله است. در حال حاضر بیشتر مساحت آن در قالب طرح پارک جنگلی، سنگ چین و شن ریزی شده است.

عکس قلعه رودخان

برای نخستین بار در سال ۱۸۳۰ میلادی آلکساندر شودزکو خچکو محقق لهستانی الاصل هنگام تحقیق در گیلان متوجه قلعه رودخان شد و در یادداشت های خود موقعیت این بنا را به ثبت رساند. او درباره قلعه رودخان می نویسد: «دژی است بر بالای کوهی در قسمت علیای رودخانه ای به همین نام، بام آن سنگی است و طرفین ورودی دارای دو برج دفاعی مستحکم است و بر کتیبه سردر ورودی آن حک شده است که این قلعه برای نخستین بار در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هـ.ق برای سلطان حسام الدین امیردباج بن امیر علاءالدین اسحق تجدید بنا شده است.»

دلیل نام گذاری قلعه رودخان
چون این قلعه تاریخی در کنار رودخانه ای بنا شده، معادل باستانی “دژ رودگان” یا “روگان” (دژی که در کنار رود قرار دارد) یا تغییر یافته آن به نام قلعه رودخان خوانده می شود. این قلعه به زبان اهالی آن منطقه که تالش هستند قله رخون نامیده میشود. سپس به مرور زمان به «قلعه رودخان» تبدیل شده است. قلعه رودخان در دوران های تاریخی به نام های «قلعه هزارپله»، «حسامی»، «سکسار»، «سگسار» و «سگسال» نیز خوانده شده است.

پیشینه تاریخی قلعه رودخان

 قلعه رودخان در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن واقع شده است

با اینکه قلعه رودخان، مدت ها تخت سلطنت و مرکز حکمرانی حکام گیلانی بیه پس بوده، در متون تاریخی و جغرافیایی گیلان تا قبل از قرن دهم هجری نامی از قلعه رودخان به میان نیامده است. تنها عبدالفتاح فومنی در کتاب تاریخ گیلان (ص۱۸۳) یک بار از کوه قلعه رودخان یاد می کند و می نویسد: «امیره شاهرخ و کامیاب، پسران امیره سالار و بنی اعمام حسین خان بودند که به دستور حسن خان کهدمی در کوه قلعه رودخان کشته شدند.»

تصاویر قلعه رودخان

سلاطین اسحاقوند که از سال ۵۵۰ تا ۱۰۰۲ ه – ق بر قسمت اعظم این مناطق حکمرانی داشته و نسبت خود را به اشکانیان می رساندند، از قلعه رودخان با توجه به موقعیت دفاعی ممتاز و سوق الجیشی آن، به عنوان مقر فرمانروایی خود استفاده کرده و به دفعات در تجدید بنا و مرمت آن همت گماشته اند، به طوری که قلعه رودخان در فاصله سال های ۹۱۸ تا ۹۲۱ ه-ق به دستور سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاء الدین اسحاقی مرمت گردیده و از آن زمان به بعد، به نام “قلعه حسامی” نیز معروف شده است. هدایت خان حاکم فومن، در سال ۱۱۷۵ ه- ق در زمان قیامش علیه کریم خان زند به تعمیر قلعه رودخان پرداخت و با تجهیز آن به توپ های جنگی، آن را برای دفاع از خود آماده نمود.

توصیف قلعه رودخان

قلعه رودخان گیلان

قلعه رودخان از دو بخش ارگ (محل زندگی حاکم و حرمسرای وی) و قورخانه (محل فعالیت های نظامی و زندگی سربازان) تشکیل شده است. ارگ قسمت غربی شامل دروازه ورودی، چشمه، حوض، آب انبار و سردخانه، حمام، آب ریزگاه، شاه نشین و تعدادی واحد مسکونی که به وسیله برج و باروهایی محصور شده اند. قلعه رودخان کلاً دارای دو ارگ و شانزده قراول خانه است؛ ارگ یا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده، قراول خانه ها، به صورت دو طبقه با نورگیرها و روزنه های متعدد مسلط بر محیط اطراف است. در ورودی یا دروازه قلعه رودخان، شمالی است و در دو طرف آن دو برج توپر بسیار عظیم ساخته شده است که در گذشته بر بالای آن کتیبه ای نصب شده بود، این کتیبه در حال حاضر در موزه رشت نگهداری می شود.

قلعه رودخان و طبیعت منطقه اطراف آن

عکس قلعه رودخان

از روستای قلعه رودخان تا خود قلعه طبیعت بسیار زیبا و چشم اندازهای زیادی وجود دارد که توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. رفت و آمد با وسیله نقلیه تا فاصله یک و نیم کیلومتری قلعه رودخان امکان دارد.

قلعه رودخان ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد

در مسیر صعود به قلعه رودخان، درختانی با قدمت زیاد، به سمت آسمان سربرافراشته اند و نور از لابه لای شاخه های این درختان به پایین می ریزد. قلعه رودخان ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. در سمت راست قلعه رودخان، رودخانه ای به همین نام قرار دارد که از ارتفاعات سرچشمه گرفته و آب آن از جنوب به شمال در جریان است.

مشکلات موجود در قلعه رودخان
نبود راه ارتباطی مناسب تا پای قلعه رودخان بخصوص چند کیلومتر انتهایی جاده که به صورت خاکی و بدون زیرسازی است، برای گردشگران مشکل آفرین است. نداشتن پارکینگ مناسب برای اتومبیل ها، نبودن امکانات پذیرایی مانند رستوران، چایخانه و اقامتگاه، فقدان هرگونه امکانات رفاهی و تسهیلاتی در پای قلعه رودخان از مشکلات موجود بر سر راه مسافران قلعه است.

قلعه رودخان در فومن

متاسفانه مردم ساکن در نواحی مجاور قلعه رودخان که از دامداری و کشاورزی امرار معاش می کنند از شرایط نامطلوب اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی رنج می برند. این در شرایطی است که همین مردم در کنار بنای باعظمتی زندگی می کنند که از تمدنی کهن حکایت دارد و شرایط به وجود آمده از نظر گردشگری در منطقه می تواند تحولی عظیم در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم منطقه پدید آورد.

قلعه رودخان، تحت تاثیر حوادث طبیعی
رطوبت بیش از حد هوا باعث رویش گیاهان در لابه لای دیواره های قلعه رودخان و پوسیدگی آنها شده است. با این حال قلعه رودخان در مقایسه با قلعه های دیگر سالم مانده است. حوادث طبیعی و دستبردهای انسانی هرچند که آسیب های زیادی به پیکره عظیم قلعه رودخان وارد کرده اند ولی از عظمت و بزرگی آن کاسته نشده است.

مرمت قلعه رودخان

قلعه رودخان در ارتفاعی بیش از ۶۰۰ متر در بلندترین نقطه کوه واقع شده است

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گیلان، بنا به ضرورت عملیات مرمت و استحکام بخشی، بنای قلعه رودخان را در دستور کار خود قرار داده است. با عنایت به شواهد موجود، بنای قلعه رودخان از رویش گیاهان هرز و ریشه درختان خودرو، بیشترین صدمه را متحمل می شود؛ به همین منظور گیاه زدایی داخل قلعه و قطع درختانی که برج ها و دیوارها را در معرض خطر جدی قرار می دهند، طی چند مرحله انجام شده، ولیکن با توجه به وسعت زیاد قلعه رودخان و شرایط اقلیمی منطقه، این اقدام می باید کماکان ادامه داشته باشد.

عکسهای قلعه رودخان

کار پژوهش داخل بنای قلعه رودخان (طی سال های ۷۹، ۸۲، ۸۳)، با جدیت تمام انجام شده، گیاه زدایی و باز کردن مسیر کاوش، قبل از شروع هر فصل پژوهش، ادامه داشته که تاکنون چهار فصل گمانه زنی و پیگردی باستان شناسی، به منظور دستیابی به نکات تازه ای پیرامون سال ساخت بنا، انجام گرفته است.

مواد فرهنگی حاصل از این کاوش ها در قلعه رودخان، عبارت اند از: سفال های دست ساز و چرخ ساز (لعابدار و بدون لعاب) که قدمت آنها احتمالاً به دوره صفویه می رسد و چندین نوع کاشی که شامل: کاشی های مثلثی با لعاب یک دست قهوه ای سوخته، کاشی های شش گوش بزرگ به رنگ فیروزه ای و کاشی های تزئینی با لعاب آبی و نقش گل های سفید شاه عباسی که مربوط به دوره صفویه است.

نظر به ویژگی های استثنایی بنای قلعه رودخان و طبیعت بسیار زیبا و جذاب آن، لازم است با اقدام هماهنگ سازمان ها و ادارات دولتی نظیر؛ منابع طبیعی، محیط زیست، راه و ترابری، میراث فرهنگی وگردشگری، قلعه رودخان و محیط پیرامون آن، به یکی از قطب های مهم گردشگری کشور، تبدیل شود.

گردآوری : بخش گردشگری بیتوته

منابع:
rasekhoon.net
fararu.com

 گرد آوری مطالب : iranbanou.com