۲۸ ژوئیه ؛ آغاز جنگ جهانی اول
در جنگ جهانی اول برای نخستین بار از سلاحهای شیمیایی بهره گرفته شد
۶ مرداد (۲۸ ژوئیه) ؛ آغاز جنگ جهانی اول
آشنایی با جنگ جهانی اول
اتریش و مجارستان در ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴به صربستان اعلان جنگ کردند و این جنگ باعث به راه افتادن جنگی عالمگیر شد که سرانجام در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ به موجب متارکه نامه منعقده شده بین آلمان و متفقین، خاتمه یافت. این جنگ را جنگ بزرگ نامیدهاند و منشأ آن، رقابت دولتهای بزرگ بر سر مستعمرهها و مسائل نظامی و ملی بود.
دلایل وقوع جنگ جهانی اول
علل جنگ جهانی اول عبارت بود از: رقابت اتریش و روسیه در بالکان؛ اختلاف بین فرانسه و آلمان از سال ۱۸۷۰ دربارهٔ آلزاس ولرن و رقابت اقتصادی و دریایی بین آلمان و انگلیس. اما بهانهٔ شروع جنگ این بود که آرشیدوک فرانتس فردیناند ولیعهد امپراتوری اتریش – مجارستان به دست یک ناسیونالیست صرب به نام پرنزیب در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ در سارایوو بوسنی به قتل رسید و اتریش ادعا کرد صربستان در این کار دخالت داشته و تقاضا نمود تحقیقاتی با شرکت نمایندگان اتریش صورت پذیرد که دولت صربستان تحقیقات را قبول نمود ولی با حضور نمایندگان خارجی مخالفت کرد.
دولت اتریش به صربستان اعلان جنگ داد و روسیه بسیج عمومی اعلام کرد و آلمان هم به حمایت از اتریش به روسیه و فرانسه اعلان جنگ داد. قوای آلمان به بلژیک حمله کرد و این اقدام یعنی حمله به یک کشور بیطرف موجب دخالت انگلیس در جنگ شد.
جنگ جهانی اول – ناوگان ژاپن در سواحل چین در سال ۱۹۱۴
اعضای اتفاق سه گانه و اتحاد سه گانه در جنگ جهانی اول
در جریان جنگ جهانی اول، عثمانی و بلغارستان به امپراتوریهای مرکزی (آلمان، اتریش و مجارستان) کمک رساندند. متفقین (بلژیک، انگلیس، فرانسه، مونته نگرو، روسیه و صربستان) نیز مورد حمایت ژاپن، ایتالیا، پرتغال، رومانی، ایالت متحد آمریکا، یونان و برزیل قرار گرفتند و به عبارت دیگر، اعضای اتفاق سه گانه (انگلیس، فرانسه و روسیه) و اتحاد سه گانه (آلمان، اتریش و ایتالیا) به یکدیگر اعلان جنگ کردند.
ایتالیا از اتحاد سه گانه خارج شد و تا ۱۹۱۵ بی طرف ماند و در همین سال، به متفقین پیوست؛ به این علت که می خواست سرزمین های ایتالیایی زبان را، که در تصرف اتریش بود، به انضمام چند مستعمره در افریقا به دست آورد. عثمانی به طرفداری از آلمان ها برخاست تا از تسلط روسیه بر تنگه های دریای سیاه مانع شود. امریکا در ۱۹۱۷ با قدرت نظامی، ثروت و تجهیزات فراوان، هنگامی به یاری متفقین آمد که نیروهای مرکزی پس از سه سال جنگ تقریباً نابود شده بودند.
مهمترین صحنه جنگ اروپا در فرانسه بود، آلمانیها از خاک بلژیک گذشتند و به فرانسه حمله بردند. نقشه جنگی ارتش آلمان این بود که برق آسا به فرانسه هجوم ببرد، پاریس را اشغال کند و آن گاه، به رای نابود ساختن روسیه بدان کشور حمله ور شود. آلمان سه مرتبه تلاش کرد تا فرانسه را تصرف کند: یکی، در مارن (۶ ـ۱۴ سبتامبر ۱۹۱۴)، دیگری در وردن (فوریه ۱۹۱۶) و دوباره درمارن در ژوئیه ۱۹۱۸.
در جبهه شرق، روس ها از آلمانی ها به سختی شکست خوردند و هنگامی که در ۱۹۱۷ بلشویک ها بر روسیه مسلط شدند، در شهر برست لیتوفسک عهدنامه ای بستند و از جنگ کناره گرفتند. متفقین کلیه مستعمره های آلمان را در افریقا و خاوردور به تصرف درآوردند و مستملکات عثمانی را در خاورمیانه، یعنی سوریه و عربستان متصرف شدند.
جنگ جهانی اول- سربازان عثمانی در حال دیدبانی و آماده شدن برای دفاع در مرز غزه و سینا ۱۹۱۷
شکست نهایی آلمانی ها در ۱۹۱۸ در نتیجه حملات متفقین، به رهبری “مارشال فوش” فرانسوی صورت گرفت و آلمان ناچار ترک مخاصمه را خواهان شد و هنگامی که این کشور در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ شرایط متفقین را پذیرفت، جنگ جهانی اول به پایان رسید.
پیمان ورسای
پیمان ورسای قرار دادی است که در ۲۸ ژوئن سال ۱۹۱۹ میلادی در کاخ ورسای واقع در حومه پاریس به امضا طرفین درگیر جنگ جهانی اول رسید و رسماً به نخستین جنگ جهانی خاتمه داد هرچند که آتش جنگ در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ خاموش شده بود. این معاهده در تاریخ ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰ به مرحله اجرا گذاشته شد. این قرارداد از مشهورترین قراردادهای تاریخ است و با توجه به پیامدهایی که داشت میتوان آنرا در زمره تاثیرگذارترین و سرنوشتسازترین قراردادهای تاریخ بهحساب آورد، در این معاهده امپراتوری آلمان باید خلع سلاح میشد و به متفقین خسارت میپرداخت.
در سال ۱۹۲۰، امضاء کنندگان قرارداد ورسای، جامعه ملل را تشکیل دادند. اهداف این سازمان حفظ صلح در سرتاسر دنیا و حل و فصل نمودن اختلاف از طریق مذاکره بجای جنگ بود. جامعه ملل هرگز به ایفای این نقش موفق نگردید. ایالات متحده به این اتحادیه نپیوست.
اعدام سربازان صرب توسط سربازان اتریشی در اولین جنگ جهانی
ایران در جنگ جهانی اول
اولین جنگ جهانی همزمان با حکومت احمد شاه قاجار بود و دولت مشروطهٔ ایران ضعیفترین دوران خود را میگذراند. علیرغم اعلام بیطرفی دولت ایران، نیروهای متخاصم از جنوب و شمال وارد ایران شدند. بر اثر آغاز جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط بریتانیا و خرید آذوقهٔ مردم ایران توسط ارتش اشغالگر و شروع قحطی بزرگ ایران ۱۹۱۷–۱۹۱۹ عدهٔ زیادی از مردم ایران (تقریباً ۴۰ درصد مردم ایران. به عبارت دیگر ۸ تا ۱۰ میلیون نفر از جمعیت ۲۰ میلیون نفری آن زمان ایران) به کام مرگ فرو رفتند.
سپاه روسیه تا دروازههای تهران پیشروی کرد اما از منقرض کردن سلسلهٔ قاجار منصرف شدند. در جنوب مردم محلی در چند نوبت با متجاوزان انگلیسی درگیر شدند که از مهمترین نبردهای جنگ جهانی اول در ایران میتوان به مقاومت «زایر خضرخان اهرمی (تنگستانی )» ملقب به امیر اسلام حاکم تنگستان ، شیخ حسین خان چاه کوتاهی دلیر مرد آزادی خواه جنوب ایران و رئیس علی دلواری و خالو حسین بردخونی از دلیران تنگستان در استان بوشهر و نبرد جهاد در خوزستان و مقاومتهای فارس به رهبری صولت الدوله قشقایی و ناصر دیوان کازرونی و آیت الله سید عبدالحسین لاری اشاره کرد.
جمعی از رجال از قم به اصفهان و سپس اراک و بالاخره به کرمانشاه رفتند و عاقبت در آنجا قوای گارد ملی ترتیب دادند و حکومت موقتی دولت ملی به ریاست نظامالسلطنه (رضا قلی خان مافی) تشکیل گردید. پس از سقوط بغداد اعضای دولت موقتی دولت ملی و جمع بسیاری از ایرانیان به استانبول رفتند.
سربازان آلمان در حال پرتاب خمپاره در جنگ جهانی اول
برخی از پیامدهای جنگ جهانی اول
– اولین جنگ جهانی، چهار امپراتوری را نابود ساخت، امپراتوری آلمان تاج و تخت را از دست داد و دولت جمهوری جایگزین آن شد. امپراتوریهای شکست خوردهٔ اتریش-مجارستان و امپراتوری عثمانی هر دو از هم گسیختند و امپراتوری روسیه نیز به دست انقلابیهای بلشویک افتاد.
– اشغال ایران در جنگ جهانی اول توسط بریتانیا و خرید آذوقهٔ مردم ایران توسط ارتش اشغالگر و شروع قحطی بزرگ ۱۹۱۷–۱۹۱۹ بین هشت تا ده میلیون نفر از مردم ایران به کام مرگ فرو رفتند.
– جنگ جهانی اول خسارت های جانی و مالی بسیار فراوانی برجای نهاد و ۱۵۶۵ روز طول کشید. در طول این مدت، در حدود ۶۵ میلیون نفر بسیج شدند. از این عده، در حدود ۹ میلیون نفر کشته شدند؛ در حدود ۲۲ میلیون نفر (به نسبت یک سوم) معلول و از کار افتاده، ۷ میلیون نفر برای همیشه ناقص و معلول شدند و حدود ۵ میلیون نفر نیز مفقود شدند.
گردآوری : بخش فرهنگ و هنر بیتوته
منابع :
fa.wikipedia.org
hamshahrionline.ir
گرد آوری مطالب : iranbanou.com