مراسم خنچه برون

استان یزد از سرز‌مین‌های کهن و تاریخی ایران‌زمین است و در برخی آثار تاریخی و جغرافیایی، بنای نخستین شماری از شهرهای آن، مانند میبد را به سلیمان پیامبر، یزد را به ضحاک و اسکندر مقدونی و ابرکوه را به ابراهیم پیامبر نسبت داده‌اند.

استان یزد در بخش مرکزی فلات ایران در کناره‌ی کویر نمک و در مرکز ایران قرار گرفته‌است.

در این استان نیز مانند سایر استان‌های کشورمان ازدواج دارا‌ی آداب و رسوم خاص خود می‌باشد. پس از خواستگاری‌ که اصطلاحا “خواستگارگذارون” گویند و بعد از موافقت و تعیین مهر، مراسم بله‌برون و انجام سایر مراسم زمان عقدوعروسی، که معمولا در یک روز انجام می‌گیرد، نیز مانند سایر موارد مشخص می‌گردد.

یک روز قبل از مراسم عقد و عروسی، مراسمی به نام خنچه‌برون اجرا می‌گردد. این مراسم در کل استان و شهرستان یزد با اختلاف کمی برگزار می‌گردد. در این روز هر یک از طرفین اقوام و بستگان خود را به شام دعوت نموده و پس از صرف شام آماده برگذار‌ی این مراسم می‌گردند. مراسم از منزل داماد آغاز می‌گردد بدین صورت که، بعد از مشخص شدن زمان عقد، هفت، نه، یازده ( تعداد سینی‌ها حتما باید فرد باشد ) عدد مجمعه ( سینی بزرگ مسی ) تهیه گردیده و روی کف هریک از آن‌ها پارچه ترمه‌ای( پارچه ترمه به پارچه ظریف و لطیفی اطلاق می‌شود که از دو سری نخ تار و پود که با دست بافته شده باشد به نحوی که پود در پشت پارچه به صورت آزاد و تراکم پودی آن زیاد باشد، جنس آن از کرک و پشم یا ابریشم با طرح‌های اصیل سنتی ایران است ) انداخته و در کناره‌های آن با گل‌و‌برگ و یا گلبرگ و نقل رنگ‌ تزیین می‌گردد  .

درون اولین سینی، کتاب مقدس قرآن مجید گذاشته می‌شود که بایستی توسط مردی که بزرگ خانواده است و ترجیحا سید باشد، به منزل پدر عروس حمل می‌گردد. در شکل سنتی این مراسم، روی لوازمی که بایستی به منزل پدر عروس حمل گردد، توری کشیده می‌شود و سینی‌ها به همان شکل به مدعوین نشان داده می‌شود، ولی در زمان حال بیشتر لوازم را کادو می‌نمایند.

درون سینی‌ها، علاوه بر لوازمی که در روز خرید عروسی برای عروس تهیه گردیده ، مجمعه‌ای شامل: وسایل پا‌ی سفره عقد شامل: هل ، زنجفیل، دارچین، زیره، فلفل، ( لازم به ذکر است این مواد بایستی به صورت درسته و یا آسیاب نشده  باشد) به نشانه گرمی زندگی، برده می‌شود. در قدیم روشور و صابون برای بهداشت و پاکیزگی و قند برای شیرینی زندگی  نیز گذاشته می‌شد و در پاره‌ای نقاط اسپند و خرما نیز برده می‌شود. 

در سایر سینی‌ها، آینه و شمعدان، لباس عروس، کیف‌وکفش و زیورآلات عروس و سایر وسایل خریداری شده به ترتیب اهمیت هرکدام داخل مجمعه یا سینی توسط افراد خانواده داماد و مدعوین حمل می‌گردید. و در پشت این افراد، سایر افراد و میهمانان دعوت شده با عربانه ( دایره ) و کشیدن کل‌وهلهله و شادی، ایشان را همراهی می‌نمایند. در این شهرستان اگر فاصله میان خانه پدر داماد و پدر عروس کم باشد این مراسم از منزل داماد پیاده به طرف منزل عروس انجام می‌گردد. در زمان حال اگر فاصله میان دو منزل زیاد باشد مسافتی را با وسیله نقلیه و از سر کوچه منزل عروس، پیاده و با زدن دایره و هلهله و شادی به سمت خانه عروس حرکت می‌نمایند.

در جلوی منزل عروس، پدر عروس، با قربانی نمودن گوسفند به استقبال از میهمانان رفته و با دادن هدیه کوچکی مانند قرآن و یا مبلغی پول به افرادی که سینی‌ها را حمل می‌کنند، ایشان را به داخل منزل و به زمین گذاشتن سینی‌ها دعوت می‌نمایند و به ایشان خیرمقدم می‌گوید. در شهرستان بافق، خانواده داماد، برنج، گوشت و یا گوسفندی جهت ذبح در عروسی با خود به منزل پدر عروس می‌برند.

پس از آن میهمانان به جشن و سرور و رقص و پایکوبی می‌پردازند. در زمان حال، به همراه سایر سینی‌ها ، مجمعه‌ای حاوی شیرینی می‌باشد که به همراه میوه از میهمانان دوطرف پذیرایی می‌گردد . پس از جشن مجمعه‌ها جلوی تک‌تک میهمانان چرخانده شده و وسایل داخل آن را به همه نشان داده می‌شود.

پس از اینکه خنچه‌های داماد به نمایش گذاشته شد، در همان منزل عروس خانواده عروس خنچه‌هایی را که از قبل آماده نموده و شامل خریدی می‌باشد، که برای داماد انجام داده با زدن عربانه و با کشیدن کل‌وهلهله و شادی در حضور میهمانان چرخانده و به نمایش می‌گذارند .

در میان مجمعه‌های داماد، سینی‌ای حاوی مقداری حنا حمل می‌شود که تقدیم به عروس می‌شود.  در قدیم اعتقاد بر این بوده که حنا هدیه حضرت فاطمه بوده و مقدس است و برای عروس خوش یمن می‌باشد و لذا حنای خشک در ظرفی تقدیم می‌گردیده است ولی در زمان حال حنا را از قبل خویسانده و گاهی به صورت اشکال زیبایی نیز درآورده و به صورت زیبایی تزیین می‌شود.

بعد از نمایش خنچه‌ها مقداری حنا را روی برگ گل و یا سکه قرار داده و بر روی دست عروس و داماد می‌گذارند و پس از چند دقیقه شسته می‌شود. در بسیاری از مناطق ایران به مراسم خنچه برون “حنا بندان” می‌گویند. که از نظر اینکه در شب قبل از عروسی این مراسم انجام می‌پذیرد و از منزل داماد آغاز می‌شود و در آن مراسم حناگذاشتن برا‌ی عروس و داماد اقدام می‌گردد، شباهت به این مراسم دارد، ولی در مجموع بسیار با هم متفاوت می‌باشند.

در قدیم در صبح روز خنچه‌برون، جهیزیه عروس توسط خانواده‌اش به منزل داماد برده و چیده می‌شد. ولی در زمان حال این امر معمولا یک هفته قبل از روز عروسی انجام می‌گردد. مدعوین برا‌ی بردن جهیزیه عروس، در انتها معمولا هدیه کوچکی از پدر عروس دریافت می‌نمایند.

این مراسم معمولا تا پاسی از شب گذشته ادامه دارد و این ضیافت با سرور، شادی و پایکوبی نیز همراه‌ است. پس از پذیرایی و پایان مراسم، خانواده داماد برمی‌گردند تا خود را برای مراسم فردا، که روز عروسی است، آماده نمایند.

در شهرستان اردکان، مراسم خنچه برون را، سینی بردن گویند. شب بعد از مهربران سینی می‌برند و معمولا هفت هشت سینی بزرگ تهیه می‌کنند و در هر کدام آن‌ها چیزی می‌گذارند، در حالی که پیشاپیش سینی‌ها، آینه و قرآن حمل می‌شود، آن‌ها را به خانه عروس می‌برند در این شهرستان رایج است که آینه را یک جوان دلشاد و با نشاط یا کس‌ که تازه داماد شده و مسرور است، پیشاپیش سینی‌ها ببرد.

سینی را حتما شب می‌بردند و عقدوازدواج نیز در شب انجام می‌شود. معمولا درون سینی ‌ها این چیزها را می‌گذارند:

دو یا سه سینی برای کله‌قند ( در هر سینی پنج یا شش کله‌قند می‌گذارند) .  دو یا سه سینی برای حلویات شامل : پشمک، باقلوا، قطاب، نیم شکری ( نوعی لوزاست ). یک سینی پر از نان و پنیر و سبزی ، یک سینی شامل بشقاب‌های تخم مرغ، بادام، گردو و دو کله‌قند کوچک برای سائیدن روی سر عروس .

سینی‌برها، در اوایل شب در حالی که چند چراغ توری پیشاپیش آنها برده می‌شود، از خانه داماد به طرف خانه عروس راه می‌افتند و چون به خانه عروس رسیدند، سینی‌ها را در اتاقی که قبلا برای این منظور آماده شده می‌گذارند و در اتاق دیگر با چای، شیرینی و شربت از سینی‌برها پذیرایی می‌شود. سپس به هر کدام به طور نقدی انعام می‌دهند یا اینکه بعد از انجام عقد و ازدواج ، خانواده عروس برای هرکدام خلعتی می‌فرستد که شامل یک دست لباس است.

ضمنا این مراسم، تنها برای مراسم عروسی اجرا نمی‌گردد، بلکه در مقیاس خیلی کوچک‌تر در ایامی مانند: شب‌ یلدا و عید نوروز توسط خانواده داماد برای نوعروس اجرا می‌شود. بدین صورت : در مجمعه‌ای میوه و شیرینی و آجیل چیده و هدایا یی که می‌تواند قطعه‌ای طلا و یا پارچه و … باشد، بر روی سر حمل نموده و به منزل عروس برده و در آنجا با همان خوراکی‌ها و غذاهای رنگین از خانواده داماد پذیرایی می‌گردد.

این مراسم معمولا، از منزل داماد آغاز و به منزل پدرعروس برده شده. مسیر کوتاهی از کوچه یا خیابان نزدیک به منزل عروس را نیز شامل می‌گردد و مراسم در منزل پدر عروس  انجام می‌پذیرد  .

منبع:vmic.ir

 گرد آوری مطالب : iranbanou.com